10

σιν' έχέσθω της οδοιπορίας. Ει δε στενωπός απαντήσου? τόπος, ή μακρότερόν εστι το απλήκτον είτε διά χωρών και ανεπιτηδειότητα ή δι' υδάτων ένδειαν, και το μήκος του απλήκτου οξυτέραν ποιούν την οδοιπορίαν αναγκάσει λεπλυνθη

ναι τον απόλεμον λαόν και διαλυθήναι τας σεζικές τάξεις άτε εις μήκος επεκ5 τεινομένων των πεζών και των σκευοφόρων, δεί τότε ως μη εξικανούσας τας

ανά τρείς πλαγίους Τρός σαραφυλακήν αυτών δίκην όρμαθού σάσας γενέσθαι και ανά εξ εν 4 εκατέροις τοις μέρεσιν εις μήκος γενομένας κατά νώτον εφέπεσθαι τάς τάξεις αλλήλαις. Ει δε και μάλλον επεκτείνονται και ασφαλώς σαρά των ανά εξ εφ' εκατέρων των μερών ου φυλάττονται, δέον και από των προπορευομένων δύο τάξεις ένθεν κακείθεν εισελθείν κατά στοίχον, και από των του σάκα ομοίως ετέρας δύο ως γενέσθαι τάς πλαγίους ανά οκτώ στοιχηδόν σορευομένας, είτ' ούν κατ' όρδινον και διισταμένας' αλλήλων ωσεί τόξου βολήν ή και δύο προς την κατεπείγουσαν χρείαν. Ει δε και πλέον παρεκτείνοιτο 8ο λαός, μικρόν αναμενέτω ο βασιλεύς ημών ο άγιος φθάσαι τους όπι

ó 15 σθεν ίνα μή τα της οδοιπορίας άξει και συντόνω 10 εκλύωνται, άλλως τε δε μη

και άφυλάκτοις τούτοις ούσι περιτυχόντες ίσως οι Άραβες ή και οι Τούρκοι καταβλάψωσι. Μετά δε τό 12 εις το απλήκτον αφικέσθαι μή παρ’ ευθύ αι τάξεις καταλύωνται 13, αλλά μικρόν παρεκβαίνουσαι κυκλόθεν 14 ισιάσθωσαν του

απλήκτου, ίνα το υπουργικόν άπαν καταλαβών 15 σήξωνται τας σκηνάς: αφ' ου 20 δε το απλήκτον καταστή, αι μεν λοιπαι τάξεις εισίτωσαν, ανά δύο δε εξ εκα

τέρων των πλαγίων και μία των έμπροσθεν έξωθεν ισλάσθωσαν· αλλά και αυτός ο βασιλεύς ημών ο άγιος μετά της οικείας, ει μή δουλεία τις ετέρα προκείται αναγκαία, εν επιτηδείω τόπω ιστάμενος πάντα κατασκοπείτω και προσμενέτω το σάκα, μετά δε την τού σάκα άφιξιν εισερχέσθωσαν άπαντες 16.

1

2

re

4

les mss.

5

6

' όρθροισιν Κ, άνθροισιν Μ; le reviseur a rétabli 1a vraie lecon dans K. απαντήση; audessus de l'n final, les lettres ou de 1'e main dans C. — 3 χώραν

y est ajouté après εξ par ACEM. - Les mots εν εκατέροις τοις μέρεσι... τών ανά έξ, omis au texte, ont été rétablis à la marge par la 2' main dans M – xapt' opdrovov; l'apostrophe, l'esprit et les deux dernières

’ lettres ov sont de 3o main dans M. 7 διεσταμένας Μ. σαρεκτείνοντο Α. 9 Les mots εί δε και.....αναμενέτω, φui manquent au texte, ont été rétablis en marge par la 2 main dans M. 10 συντόνων Κ. -" και μη K seul, les autres μή και.

les mss. ; dans C μετά δε εις τό; sur εις la lettre 6, sur το la lettre α. 13 Les mss. καταλύοντα: κυκλωθεν Α. 15 καταλαβον Α. άπαντα Μ.

8

9

το om. par

14

16

XI

Περὶ τοῦ πῶς δεῖ ποιεῖν ὅτε γνωσθῶσι πολέμιοι ἐν νυκτὶ
βούλεσθαι ἐπελθεῖν τῷ χάρακι.

γε

Εἰ δέ τοὺς πολεμίους νύκτωρ ὁ βασιλεὺς ἡμῶν ὁ ἅγιος ἐπελθεῖν διαγνῷ, λόχους εὐτρεπισάτω μὴ πάνυ μακρὰν τοῦ ἀπλήκτου, ἵν ̓ ὅταν αὐτοὶ συμβάλ5 λωσι τοῖς τοῦ χάρακος, ἐκ πλαγίου ἢ ἐκ τῶν ὄπισθεν ἐπελθόντες ἐκεῖνοι τὴν ἐπιβουλὴν εἰς τὴν αὐτῶν ἐκείνων περιτρέψωσι κεφαλήν. Μετὰ δὲ τὸ τοὺς ἐχθροὺς τρέψασθαι τῇ κατ ̓ αὐτῶν διώξει μὴ χρήσθωσαν· ἀνώφελες γὰρ ἐν νυκτὶ τοῦτο. Δεῖ δὲ καὶ συνθήματα καὶ γνωρίσματα ἔχειν τοὺς στρατιώτας ὅπως σκότους γινομένων 10 πολέμων, ἀλλὰ καὶ ἐν ἡμέρᾳ ὁμίχλης ἢ κονιορτῶν ἐπεγειρομένων ἐκ τῶν εἰθισμένων παρασήμων ἕκασῖος τὸν ἄλλον 12 ἐπιγινώσκοντες εὐδιάκριτοι ἀπὸ τῶν συμπλεκομένων δυσμενῶν ὑπάρχουσιν 13.

10

XII

Περὶ τοῦ πῶς δεῖ ποιεῖν εἴπερ ὁδοιπορούσης τῆς στρατιᾶς πολέμιοι μετὰ βαρείας δυνάμεως ταύτῃ ἐπέλθωσι.

15

14

16

Τῆς δὲ στρατιᾶς ὁδοιπορούσης 1 ἐὰν πολεμίων ἔφοδος δηλωθῇ 1 τῷ ἁγίῳ 15 ἡμῶν βασιλεῖ μετὰ δυνάμεως ἐπιοῦσα, οὐ καλόν 18 ἐστι συμβάλλειν τούτοις ἁπλόμενον τῆς ὁδοῦ, ἀλλὰ πρότερον μὲν προστάξαι 20 καταθέσθαι τὸν φόρτου τοῖς ὑπουργοῖς”, εἶτα τὴν βασιλικὴν σκηνὴν, καὶ τινῶν ἀρχόντων μεγάλων

19

2

8

6

3

9

7

ὅτι au texte, en marge ότε dans C. Il ne faut pas corriger par όταν: sur l'emploi du subjonctif de l'aoriste à la place du futur, cf. ci-dessous, n. 16. ἐπελθεῖν om. B. λόγχους ΑΜ. * συμβάλωσι C; peut-être faut-i écrire οὗτοι συμβαλῶσι. — ἐπιβολὴν Α. — * ἑαυτῶν C. — ' « Faire retomber sur la tête des ennemis eux-mêmes le coup qu'ils avaient préparé ». Cf. Lysins, VI, 13: ὑμεῖς οὖν μὴ βούλεσθε εἰς ὑμᾶς τὴν αἰτίαν ταύτην περιτρέψαι. — * τὸ om. C. — ' ἀνώφελες «nuisible» ici, sens qui existe chez Platon; plus bas, p. 101, 1. 13, il signifie « inutile ». 10 γενομένων G. κορνιοκτῶν Κ. — 13 Les mss. τῶν ἄλλων; en marge, la correction τὸν άλλον Κ. - 13 Peut-être faut-il ὑπάρχωσι οι ὑπάρξουσιν. ταῦτα ΕΚΜ. 15 Dans C, après ce mot, un espace blanc de 15 à 20 lettres, la deuxième moitié de la ligne. 16 Le subj. aor. remplace souvent le futur dans la langue des Byzantins; cf. Hase, Index du Leo Diaconus, s. v. « Conjunctivus », p. 579. — " Peut-etre βαρείας δυνάμεως οι μετὰ δυνάμεως βαρείας. — 18 καλλὸν Κ.Μ. ἀπόμενον Α, ἀπόμενον Β « en marchant». προστάξει Β. «Ordonner aux valets de dé

ανεγείραι, και τότε δεόντως καθοπλισθείσαν και συνταχθείσαν την στρατιάν εξάγειν επί τον πόλεμον 2, και του θεού διδόντος τους εχθρούς τρέψασθαι. Είπερ εν ώ έστησαν τόπω ύδωρ ούκ έστιν, μετά την των εχθρών δίωξιν, ο του

υπουργικού κατάρχειν λειφθείς και ημών δηλωθείς απίτω προς το δηλωθέν 5 απλήκτον.

3

XIII

Περί του ότι ασύμφορόν έστιν εν ανύδροις τόποις οδοιπορείν

πολεμίων επιόντων.

10

6

Και τούτο προς τους και άλλοις ειδέναι δεί ότι πολεμίων προσδοκωμένων ασύμφορόν έστιν εν ανύδρους τόπους εισαγαγείν το στράτευμα, και μάλιστα θέρους ώρα' χειμώνος μέν γάρ πολλάκις ήμέραν ολόκληρον άνευ ύδατος

καρτερήσουσιν, εν δε το θερινό καιρώ ουδέ μέχρις αρίστου, αλλά συναπολούνται τοίς ίππους και οι άνθρωποι. Δεινόν ούν έστι δυσί πολέμοις εαυτόν εκδούναι τω των εχθρών λέγω και τω' του καύσωνος υδάτων επιλειπόντων. Αλλ' ει

δεήσει, και κόπον και τριών ή και τεσσάρων ημερών προκρινάτω της συντετμη15 μενης 10 εκείνης και ανύδρου οδούκρείττον γάρ κόπον αιρετισάμενον 1 δι' εκείνης

της μακράς και ακινδύνου 12 ασφαλώς οδεύσαι ή προκρίναντα την σύντομον κινδύνω περιπεσείν 13.

11

2

3

5

7

8

9

10

11

αναγείραι Μ, αναχείραι Β «dresser la tente royale et celles de quelques-uns des principaux chefs ». - ' πόλεμον, les lettres μον de 2 main dans l'interligne, M. – 1 Asyndete. - * λεια, — , 2° ,

. και θείς A, λειφθής Β; les autres mss. ληφθείς. apó les mss. , sauf BEM; tñs B au lieu de tois. 6 δυνoν Β. Le premier tớ est omis

par
les mss.; pour

le second, ils donnent το. 8 κόπω Β. - ° ή και CEM; les autres omettent και. συντεταμένης Β. – αιρετησάμενον les mss. " Graux avait d'abord pensé à ajouter ici le mot öðoð.

13 Il semble, sauf erreur de Hase, que ce chapitre, placé entre les chapitres qu'il cote 36 et 37, ne se trouve pas dans le Palat. 393, non plus que le premier chapitre Περί καταστάσεως απλήκτου. Hase (Pref., p. XIII, ed. Paris) dit : « Postrema 29 capita, quæ habebat unus codex Palatinus , quod ab alio auctore ad hoc opusculum addita existimabam, in præsentia prætermisi. » Il y a la une erreur : ces chapitres sont tous dans ABC.

XIV

Περὶ τοῦ εἰ ἀπαντήσει στένωμα ἢ γεφύρας καὶ ποταμοῦ βαθέως περαίωσις τί δεῖ ποιεῖν.

14

9

17

Τῆς οὖν στρατιᾶς ἐνῶ τῇ πολεμίᾳ οὔσης ὡς λέλεκται, εἰ παρὰ τῶν δουκα τόρων ὁ βασιλεὺς μάθοι τῇ ἐπιούσῃ στενῷ μέλλειν ἀπαντᾶν τόπῳ ἢ γεφύρα 5 ἢ ποταμῷ βαθὺν πόρον ἔχοντι', ἐν μὲν τῷ στενῷ τάξεις πεζικὰς προαπο στελλέτω τούτων ἀσφαλῶς 10 κρατῆσαι· εἰ δὲ βούλοιτο μὴ τελείαν παθεῖν 11 τὰς τάξεις σύγχυσιν ἀναμιγείσας 12 ἀλλήλαις ἐν τῇ δυσχωρία, χρὴ προστάξαι ἀπὸ ἑσπέρας πῶς δεῖ κατὰ τάξιν 13 διελθεῖν αὐτάς. Καὶ πρότερον μὲν ἀφοριζέτω ταξιαρχίαν " καὶ κελευσάτω 15 αὐτῇ ὁδεῦσαι ἔμπροσθεν μετὰ τῆς προπορευοτο μένης ἐξ ἔθους ἱππικῆς πασῶν τῶν λοιπῶν τάξεων καὶ καθεξῆς τυπωσάτω ἀλλήλαις ἑπομένας τὰς τάξεις ἐν καταστάσει 10 τὴν στενοχωρίαν διέρ χεσθαι 20· εἶτα καὶ ἄρχοντα τῶν ἐνδόξων προσταξάτω ἔμπροσθεν γενέσθαι καὶ καταλαβεῖν τὴν προπορευομένην πασῶν τῶν τάξεων ἱππικὴν καὶ στῆναι, εἰ μὲν γέφυρα τύχοι, ἐν τῇ ἀρχῇ αὐτῆς, εἰ δὲ πόρος, ἐν τῷ χείλει τοῦ ποταμοῦ, 15 ὅπως παρασκευάσῃ ἀκινδύνως καὶ μετὰ τάξεως διέρχεσθαι τὸν λαόν· κἀκεῖσε προσμενέτω εἴτε ἐκεῖνος ἢ ἀντ ̓ αὐτοῦ ἕτερος ἕως ἂν ἅπας ὁ λαὸς περαιωθῇ. Τῶν δὲ πλαγιοφυλάκων αἱ μὲν δεξιαὶ ἱππικαὶ τάξεις κατόπιν γενέσθωσαν 23

16 18

10

22

2

19

* Dans C, de premiere main, a la marge : οὐκ ἐφαίνετο ἡ ἐπιγραφή. En effet, le titre de ce chapitre manque dans ce ms. — ἀπαντήσειε Β. * Peut-être faut-il γέφυρα ή; cf. la ligne 4 om. Β. — * Η У a un blanc dans C à la place

plus bas.

4

11

9

5

7

6

10

12

περέωσις Α, περαίωσιν Β. ἐν de μάθοι; en marge, de 2' main : ἴσως μάθοι ὅτι. ποταμῷ βαθὺν ἔχοντι πόρον G; ποταμὸν β. πόρου ἔχοντι Κ; ποταμὸν β. πόρον ἔχοντι les autres manuscrits, sauf ἔχοντα Β. — * τάξεις est écrit deux fois dans C. Peut-etre τοῦτον ? Cl. πάντας ἐκράτει. Plat., Banq. 220 Α. Τὰ κέρατα τοῦ ὄρους... ἃ κρατεῖν κατέχοντες καὶ πάνυ ὀλίγοι δύναιντ ̓ ἄν. Xen., Anab,, V, 8, 7. — ἀσ φαλαίως (. μὴ τελείαν παθεῖν EM; les autres μήτε λείαν παθεῖν, sauf παθείς C. ἀναμιγήσας Κ, ἀναμιγείσαις les autres mss. 13 πῶς δ. κ. τ. « dans quel ordre». Cf. p. 100, 1. 7, οὕτως ἐν τάξει. ταξιαρχία, 1,000 hommes, dont 5oo hoplites, 200 acontistes et 3oo archers, ef. p. 79, 1. 9, et p. 89, 1. 3. 15 καὶ κελευσάτω AC, les autres mss. καὶ λευσάτω. πορευομένης Β. 17 La cavalerie qui, d'ordinaire, est désignée dans ce traité par τὸ ἱππικόν. 18 καθεξής « à la Gile»; τυπωσάτω «qu'il règle». 19 ἐν καταστάσει « en bon ordre»; ἐν έρχεσθαι Β. — " «recevoir le commandement de (sens particulier) la cavalerie de tous les régiments ». — " Cf. Platon, Menexene, 248 Α : τούτῳ ἄριστα παρεσκεύ 22 A: ασίαι ζήν. — 28 γινέσθωσαν C.

του βασιλέως και μετ' αυτόν διελθέτωσαν 1· δε του αυτού μέρους σεζική τάξις

ή μετά το διελθείν το της φάλαγγος μέτωπον και αυτή κατά νώτον επομένη τούτω σορενέσθω· μετά δε ταύτην τo των σκευοφόρων πλήθος είθ' ούτως το

όπισθεν της συντάξεως μέρος, και μετ' αυτό το αριστερών των πεζών σλά5 γιον. Αφ' ου δε τα δύο ταύτα μέρη περαιωθώσι της συντάξεως, διαβήτωσαν

αι πλαγιοφύλακες αριστεραι των ιππέων τάξεις. Εσχάτη δε πάντων, ώσπερ και έμπροσθεν, ταξιαρχία μία των πεζών και επακολουθείτω. Και ούτως εν τάξει τάς στενοχωρίας διελθέτωσαν, και μή ενούσθωσαν αι τάξεις ετέρα τη

ετέρα συμμιγνύμεναι προς το σύγχυσίν τινα υποσθήναι, μήτε και μην το υπουρ10 γικό και τους αχθοφόροις αναμιγνύσθωσαν 9. Αφ' ού δε τον στενωπόν 10 ή σο

ταμόν ή όπερ αν τύχη 11 δύσκολον είναι διέλθωσι των ιδίων έκαστος επιλαμπανόμενοι τόπων κατά τάξιν οδοιπορείτωσαν 12.

8

XV

Περί του μή επάγεσθαι πλήθος αργόν εν τη πολεμία. Σφαλερόν δε και επιβλαβές, καθά και τους παλαιούς δοκεί και ημϊν η σειρα 15 παρέστησε, το αργόν και απόλεμον επιφέρεσθαι 13 σλήθος εν πολεμία, και

φόρτον σαρά την αναγκαίαν χρείαν και όχλον 11 ημιόνων και όνων και καμήλων έχειν, και μάλιστα εν τη 15 των Βουλγάρων χώρα, εν ή και κλεισούρας υλώδεις και δύσβατοι και οδοί στενότητα πολλήν έχουσαι, ας ει μέλλει 16 διοδεύειν η στρατιά, αργίαν 17 εκ του τοιούτου υφίσταται τρόπου την γάρ οδόν της μιας ημέρας, οπόταν το αργόν επιφέρηται πλήθος και τον σαράλογον και τρυφηλόν φόρτον τήν τε ανόνητον και πολυτελή αποσκευήν, ουδ' αν είς τέσ

20

2

3

5

6

8

1 διελθέτωσαν BC; les autres mss. διελθάτωσαν; cette derniere forme est de la grécité des Septante et de l'Anc. Test. Cf. Veitch, p. 275, 4* ed. ; plus bas διελθέτωσαν est donne par

tous les mss. L'arrière-garde du

corps

d'armée. αυτόν Μ. * L'infanterie du flanc ou de l'aile gauche. Les mss. šoxatai; éo xáty est une correction de M. Dulac, élève de l'École des hautes études. των donne seulement par K devant σεζών. -1 επακολουθήτω Μ. μήτε pour μηδε; donc ne pas corriger plus haut και μήτε ενούσθωσαν. -' αναμιγνύτωσαν Κ. – 10 « Plerumque ελλειπτικώς

Κ 19 dicitur ο στενωπός pro στενωπός οδός κτλ. V. Eustath., p. 13ο8, et Ηesych» (Thesaurus). "D'abord τύχοι, puis un η ajouté au-dessus de οι dans C. Après ce mot, on lit dans C: Και εντεύθεν λείπεται πλείστα. En effet, la suite manque; les dernieres lignes de la page 317 et les trois folios suivants sont en blanc. — " Sens deponent, cf. p. 102, l. 9.

.

,

1

όχλων ΑΕΚ. μέλλη ΑΕ. - 17

.

αργυίαν ABKM; αργείαν marge de K; cf. plus bas.

15

16

τη om. Α.