GESCHIEDENIS VAN ANTWERPEN. EERSTE TYDVAK. Inleiding. - EERSTE HOOFDSTUK. Duistere tyden. Landvorming en Geologie. -- De Het groote en het kleine Schyn. - De Stuivenberg. Oude bevolking. - De Ambivariten. De Tenkters. - De Toxanders of Taxanders. Oorsprong van den naem De sage van Druon-Antigoon. Antwerpen. Aen 't Werf. Nadere opsporingen. Handwerpen en Nieuwe woordgronding van den naem Antwerpen. Waer de oudste Burgt stond. Hemethen of Hemeden. De Burgvrede en de vryheid van Antwerpen. De Ganerben, Anerben of Aenerven. Het is bekend dat onder de verschillende soorten van geschiedenissen, er geene meer der lezeren aendacht boeit en hunne belangstelling opwekt, dan diegene welke hun de aeneenschakeling der wisselvalligheden van hun vaderland of zelfs van hunne moederstad voor oogen stelt. Het getal der lezers van eene stadshistoric (alle evenredigheden in acht genomen) is over het algemeen grooter dan dat der landshistorie, en deze zal, in zekeren zin, by het volk meer byval vinden dan eene wereldgeschiedenis. Dit is in 't byzonder van toepassing op onze landgenoten; maer men vergrype zich niet over de oorzaken van dezen weetlust, en schryve denzelven niet toe aen bloote nieuwsgierigheid. Onzes inziens spruit die graegte om de vaderlandsche historie te kennen uit verhevener gevoelens, namelyk, uit die byzondere neiging tot het geboorteland, welke allen menschen als is ingeschapen, en welke hen den kunstroem en de groote daden der voorvaderen als het onvervreemdbare erfdeel der nageslachten doet beschouwen. Trouwens, wanneer de werkzaemheid van onzen geest ons gedurig aenport om den levenskring, binnen denwelken de natuer ons beperkt heeft, eenigermate uittebreiden, en dat zy ons na den dood eene door de Godsdienst beloofde toekomst laet te gemoet zien, is het redematig dat wy ook die tydruimte, welke onze geboorte voorafgaet, trachten aentevullen, door ons, als ware 't, met onze stamvaders te vereenzelvigen. Van daer, dat, terwyl de huisselyke deugden en vrome daden onzer voorouders onze bewondering aen den eenen kant levendig opwekken, wy ons, aen den anderen, over 's vaderlands rampen en tegenspoeden niet minder diep getroffen voelen. Wy sidderen van verontwaerdiging, wanneer wy ergens lezen, dat 's vreemdelings yzeren roede onze voorouders meermalen tuchtigde, en wy smaken eene zoete voldoening, wanneer wy hen uit hunne vernedering zien opryzen, het slavenjuk afschudden en over hunne verdrukkers zegepralen. Iemand die, met zulke gevoelens bezield, de vaderlandsche jaerbocken doorbladert, zal ongetwyfeld nu en dan zyne gedachten laten gaen over de natuerlyke gesteltenis zyns geboortegronds, en die ook willen vergelyken met hetgeen dezelve in vorige eeuwen mag geweest zyn. Zulke vergelykingen, mitsgaders dat zy ons onder zekere opzichten den trapsgewyzen voortgang der beschaving leeren kennen, wekken des te meer 's landzaets weetgierigheid, dat zy zich tot een gewest van minderen omvang bepalen. Om Antwerpen ten voorbeelde te nemen, wie van deszelfs bewooners, doorwandelende de moestuinen, graenvelden en lommerryke dreven, welke deze overheerlyke koopstad als in een lusthof besluiten, is er ten minste niet eenmael op de gedachte gekomen aen zichzelve de vraeg te doen, hoe het er over twintig of dertig eeuwen met onze landstreek uitzag? Wie is er die zich het oude aenzien onzes lands niet heeft voorgesteld als wel degelyk van het tegenwoordige verschillende? En te regt: want de veranderingen welke, sedert de romeinsche heerschappy, in onze luchtstreek en landsgesteltenis zyn tot stand gekomen, mogen gezeid worden zoo groot en verbazend te wezen, dat indien onze heidensche voorouders eens uit hunne graven opstonden, zy hun vaderland gewis niet meer zouden kunnen herkennen in de welige landouwe, welke de Schelde thans besproeit. In die oude tyden, inderdaed, had hier te lande alles een geheel ander aenzien. De Noordzee, welke in de eerste wereldeeuwen hare zilte baren over de provinciën Vlaenderen, Braband, Antwerpen en Limburg deed vloeijen, had hare palen merkelyk ingetrokken, na het doorbreken der landengte weleer tusschen Frankryk en Engeland bestaende. Het tydstip, op hetwelk deze doorsplyting aen den eenen, en landwording aen den anderen kant gebeurd is, ligt geheel in het duistere begraven; maer de beide gebeurtenissen, door de jongste geologische navorschingen voldingend bewezen, staen als wetenschappelyke waerheden te boek, en worden door ons als onweersprekelyke historische daedzaken aengenomen. Dit zoo gesteld zynde, en wanneer men nu de laegte van onzen grond, in vergelyking met dengenen van MiddelDuitschland in aenmerking neemt, valt het onder eenieders besef, dat in een vroeger tydperk en by eenen hoogeren stand van het algemeene waterpeil, hier geen land kan bestaen hebben. (1) De provincie Antwerpen, benevens al de nederlandsche gewesten, thans door de zee bespoeld, zullen dierhalve in de eerste tyden den bodem eener groote en diepe baei der Noordzee geweest zyn. Deze inham, waervan de Prior Mann eene kaert heeft opgemaekt en uitgegeven, is na het afloopen der zeewaters verdwenen, en het land, dat eeuwen gedurende tot des Occaens domeinen had behoord, is daerna allengs gevormd geworden. Deze landvorming is een al te merkwaerdig natuerverschynsel, dan dat wy de klare en bondige theorie welke Bilderdyk (2) in den hem eigenaerdigen styl er van gegeven heeft, hier niet zouden afschryven. In vorige tyden, zegt deze schryver, waren Rhyn, Maes [en Schelde] breede en ontzaggelyke stroomen. Naermate zy tot hunne uitwateringen in zee naderden, verdeelden zy zich in onderscheidene takken, langs welke zy zich van (1) Wie desaengaende meer wil weten, leze eene verhandeling van den Prior Mann in het I. Deel van de Mémoires der oude Akademie van Brussel, en eene andere van den heer Belpaire in het VI. Deel der Mémoires couronnés van de tegenwoordige Akademie. (2) Geschiedenis des vaderlands. 1e Decl, bl. 21. e een gedeelte hunner waters ontlastten. Door deze uitbreiding en verdeeling zelve in de snelheid van hunnen loop verzwakt, moesten die stroomen noodwendig een goed deel der slibben en zanden, welke zy van die bovenlanden meêdroegen, afschuerden en opzamelden (vooral by het tegen hen opdringen der hooge zeevloeden) laten zinken en neêrploffen. Door dit bezinken verhoogden de gronden allengskens, in wier weeke slyk zich waterplanten, zeewier en dergelyken neerzetteden en waerdoor de stroomen zich echter een weg maekten: die gronden, van de landzyde met aerde overstoven, en van de zee met aenspoelende zand verhoogd zynde, verwekten eene aenwinst van land of moeras, aen welke de gedurige aenspoelingen en nieuwe bezinkingen, steeds meer en meer uitbreiding gaven. Aldus werd er langzamerhand, na het vallen der wateren, eene nieuwe, ongelyke en moerassige landstreek daergesteld, waervan de grond effen en laeg, maer vruchtbaer en onuitgeput, van rondom met bosschen begroeide, welke spoedig met alle soorten van grof wild bevolkt geraekten, terwyl de moerassen en waterspranken, welke er nog waren overgebleven, tot eene veilige schuilplaets aen watergevogelte verstrekten, tot dat de herwaerts afzakkende volksstammen zich hier nederzetteden, en door de bewooning zelve de bewoonbaerheid medebragten, die aenplanting en uitroeijing, delving en bedyking vereischte om volkomen te zyn. Deze eenvoudige theorie, welke voor al de nederlandsche provinciën geldt, is in 't byzonder op het grondgebied van Antwerpen toepasselyk. Doch om ons in deze stoffe niet te zeer te verdiepen zullen wy ons bepalen tot eene beknopte aenwyzing der veranderingen, welke de bedding der SCHELDE van onze stad af tot aen den mond des strooms heeft ondergaen. |