Images de page
PDF
ePub

residui bonorum predictorum nomine terre predicto subsidio competente vel deberi constiterit memorato duci, recepta ab eo cautione ydonea, in qua ipsum etiam preceptum recipere volumus judicis competentis quod summam hujusmodi pecunie plene, fideliter et integre convertet et expendet in predictum subsidium terre sancte in primo generali passagio per Sedem Apostolicam indicendo, vel, si forsan ipsum non transfretare contingeret, summam ipsam plene et integre restituet nomine et ad opus ejusdem terre sancte cui vel quibus sedes ipsa duxerit ordinandum, nostro et Ecclesie Romane nomine tradere et assignare curetis. Contradictores... Super traditione vero, et assignatione ac obligatione hujusmodi confici faciatis duo publica instrumenta quid, quantum, quando et in qua pecunia eidem duci ex causa hujusmodi traditum et assignatum extiterit, continentia sigillatim, particulariter et distincte, quorum unum nobis per certum et fidum nuntium transmittatis, alio penes executores prefatos nichilominus remanente. Datum Avenione, nonis julii, anno primo.

II

Jean XXII confie à Raoul Prey et à Jean Bruard la mission de faire délivrer au comte de Richemont le legs des 30,000 livres tournois, laissé pour la Croisade par Jean II.

[ocr errors][merged small]

(Reg. Vat. 68, ep. com. 1298; Reg. Avin. 9, f. 276 ro; G. Mollat, op. cit., t. II, p. 133, n. 6966, analyse.)

Dilectis filiis magistro Radulpho Prey, scolastico Autissiodorensi, et Johanni Bruardi, canonico Aurelianensi, etc. Orta dudum super solutione cujusdam legati triginta milium librarum turonensium per bone memorie Johannem, ducem Britanie, in subsidium Terre Sancte relicti, inter dilectos filios nobiles viros Johannem de Britania, comitem Richemundie, filium suum ex parte una, et Johannem ducem Britanie ac executores testamenti dicti quondam ducis, avi sui,

ex altera, materia questionis, tandem post altercationes altrinsecus habitas, pro bono pacis et concordie tractatum extitit, presentibus partibus coram nobis, quod cum bone memorie Arturus, dux Britanie, pater ducis predicti, diceretur legatum ipsum a predictis executoribus recepisse, dux ipse medietatem prefati legati dicto comiti per unum annum, ante proximo futurum ultramarinum generale passagium, solveret, ut interim se posset idem comes necessariis ad ipsum passagium habiliter premunire et aliam infra sex menses ipsius termini solutionem immediate sequentes eidem comiti integraliter exhiberet, et ad hoc infallibiliter observandum se obligaret idem dux in nostra presentia sub excommunicationis in personam et interdicti penis in terram suam, quas ipse et dicta terra sua incurrerent ipso facto, si deficeret in legato ipso, ut premittitur, exsolvendo, quodque nichilominus pro solidiori cautela solutionis hujusmodi fidejussores daret super hoc eidem comiti certos nobiles Britanie, quos tunc in curia secum presentes habebat. Actum etiam extitit quod si dictum ducem in ipso passagio transfretare contingeret, idem comes, una cum gentibus armorum pro dicto legato ducendis, suam deberet comitivam et aciem prosequi, dummodo ipse dux pro decenti alterius gentis armigere numero in sua similiter societate ducende de convenientibus sibi stipendiis provideret. Porro, licet crederemus premissa omnia et singula inter dictos ducem et comitem, ante dicti ducis de curia predicta discessum, penitus concordata fuisse, nuper tamen ex relatione procuratoris dicti comitis miranter. audivimus quod, etsi de stipendiis predictis per dictum ducem dandis eidem comiti, et de numero gentis armigere quam pro illis ducere teneretur, idem comes paratus fuerit et adhuc sit stare arbitrio cujuslibet boni viri (1) neutri parti suspecti, obligationem tamen de legato ipso in forma prescripta solvendo idem dux facere recusavit, non tam in ipsius quondam avi sui extreme dispositionis quoddam eludium quam in predicti comitis legatarii detrimentum. Cum itaque.

(1) Le seigneur de Montjean d'après Coulon, op. cit., col. 336, n. 426.

per alias nostras certi tenoris litteras (1) dictum ducem rogemus et hortemur attentius quatinus considerantes attente quod favendum est voluntatibus decedentium, progenitorum precipue, ubi presertim concernere dinoscuntur pia Dei negotia, que a quibuscunque Christi fidelibus sunt favorabiliter prosequenda, prescriptum de obligatione, ut premittitur, facienda tractatum quem, pensatis circumstantiis debitis, satis debet acceptabilem reputare, ad effectum adducere non omittat. Et si sibi eum, ut condecet, firmare placuerit obligationem eamdem sub penis predictis coram vobis vel vestrum altero auctoritate nostra recipientibus seu recipiente faciat atque prestet, discretioni vestre per apostolica scripta mandamus quatinus vos vel alter vestrum prefatum ducem, juxta datam vobis a Deo prudentiam, ad perfectionem tractatus ipsius et obligationem in forma prescripta prestandam efficacibus persuasionibus curetis inducere, sicut et sue decentie animeque sue saluti noscitur expedire, recepturi seu recepturus ab ipso nostro nomine obligationem premissam, si eam sub penis prestare pretactis eisque ipso facto subjacere voluerit deficiens in solvendo. Nos enim vobis et vestrum cuilibet eumdem ducem ad id, ut premittitur, inducendi, et obligationem ab ipso et fidejussoribus predictis recipiendi predictam, necnon decernendi eum, fidejussores et terram predictos ipso facto penas incurrisse predictas, si in terminis predistinctis vel eorum altero de legato non satisfecerint memorato, alioquin compellendi executores prefatos, auctoritate nostra, per censuram ecclesiasticam, ad observationem predicti voluntatis defuncti et omnia alia faciendi, que circa premissa et quodlibet premissorum necessaria fuerint seu etiam oportuna, invocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Non obstantibus... Datum Avenione, idibus aprilis, anno secundo.

(1) Cfr., Coulon, loc. cit.

[ocr errors][merged small]

III

Jean XXII refuse au duc de Bretagne de lui concéder le reliqual de la succession de Jean 11, la levée de décimes et d'annates, les revenus des biens de l'ordre du Temple sis en pays breton. Avignon, 15 juin 1324.

(Reg. Vat. 112, secrètes, parte secunda, f. 29 ro.)

Nobili viro Johanni duci Britannie. Presens olim in curia et nunc absens in partibus, oblata petitione per nuncium quam solita benignitate suscepimus, supplicasti ut bona reliqua bone memorie avi tui ejus testamento executioni mandato, decimas insuper ecclesiarum, annalia quoque beneficiorum vacantium ac fructus bonorum olim Templi in ducatu Britanie, usque ad quinquennium, in subsidium expensarum pro ultramarino passagio, ad quod obligasse te asseris, tibi concedere dignaremur. Sane, fili, quanquam sit prudentis in melius mutare consilium, tamen, sicut premittitur, tibi presenti super hiis alias respondisse recolumus, per nos omnimode non fieri posse que postulas sic respondemus ad presens, cum nobis non occurrat presentialiter aliud respondendum, nichilominus parati existimus ex patris benignitate propitia exaudire in aliis, quantum bono modo cum Deo poterimus, vota tua. Datum Avinione XVII kalendas julii, anno octavo.

IV

Le testament d'Arthur II et son exécution

(1313-1327)

Si l'exécution du testament de Jean II souffrit des difficultés, celle du testament d'Arthur II, mort en août 1312, ne fut pas moins entravée par le mauvais vouloir ou l'intérêt de ceux

qui en furent chargés. Dès le mois de novembre de 1312, le duc Jean III s'était plaint au Saint-Siège des agissements des exécuteurs testamentaires, désignés par son père, qui sous prétexte d'accomplir leur mandat le pressuraient injustement, et Jean, évêque de Vannes, Amaury de Craon, Thibaud de Rochefort, Geffroy et Thomas d'Anast, Aubry de Baudement, les gardiens des Mineurs de Nantes et de Vannes avaient constitué Olivier de Laré et Vincent de Châtillon leurs procureurs en cour pontificale pour répondre des accusations lancées contre eux (1). Une enquête, ordonnée par Clément V, ne fut suivie d'aucun résultat, et force fut au duc de solliciter l'intervention de Jean XXII.

Par son testament et les codicilles qu'il y avait ajoutés, à l'exemple de son prédécesseur, Arthur II avait laissé de nombreux et importants legs pieux (2), à prélever tant sur ses biens mobiliers et immobiliers que sur ceux de son duché. Ses exécuteurs testamentaires, Jean le Parisi, évêque de Vannes, et le chevalier Thibaud de Rochefort, en particulier, se prévalant de leurs fonctions, se saisirent même de l'héritage qui devait revenir à Jean III, dépensèrent bien au delà de ce que requérait la liquidation et s'enrichirent ou enrichirent leurs amis aux dépens du duc. Quand ils furent priés de présenter leurs comptes de gestion, ils refusèrent complètement de les fournir. Pour remédier à ce fâcheux état de choses, Jean XXII chargea l'abbé de Saint-Florent de Saumur (3) d'instruire une enquête et d'obliger les exécuteurs testamentaires d'Arthur II à rendre raison de leur administration. S'il constatait que leur administration était réellement répréhensible, il les inviterait à indemniser le duc (1).

(1) Dom Morice, Histoire de Bretagne, Preuves, t. I, col. 1242 et 1247. (2) Le testament ne nous a pas été conservé; l'on sait seulement qu'Arthur laissa 200 livres de monnaie courante pour fonder un hôpital à Roset près Plessé (Gallia Christiana, t. XIV, Instr., col. 182-184).

(3) Jean II Milet (1310-1324); Gallia Christiana, t. XIV, col. 637.

[ocr errors]

(4) G. Mollat, Lettres communes de Jean XXII, t. II, p. 360, n. 9236; bulle du 13 avril 1319. L'évêque d'Avranches et Geoffroy du Plessix avaient été chargés (27 juin 1317) d'une mission peu différente de celle que reçut l'abbé de Saint-Florent; mais impliqués dans d'autres affaires, ils semblent n'être pas intervenus efficacement (G. Mollat, op. cit., t. I, p. 385, n. 4198).

« PrécédentContinuer »