INHOUD VAN TIJDSCHRIFTEN. Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis V. 3. 1924. E. Champeaux, Les parentèles en Bourgogne et dans l'ancienne France avant la loi de nivôse an II. F. de Zulueta, The Bruges Manuscript of Vacarius. A. S. de Blécourt, Sententiën van de Hoofdmannenkamer van Stad en Lande. Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis XVII. 3. P. Desbongnie, Corneille Gérard à Saint Victor. J. F. Kramer, De Luthersche gemeente te Groningen 1696-1750. 4. J. Lindeboom, Een vroege uiting van socinianisme hier te lande. Oudheidkundig Jaarboek 1924. 2. W. Vogelsang, Over den stijl in de Noord-Nederlandsche schilderkunst. J. Kalf, Het restaureeren van oude gebouwen. E. J. Haslinghuis, De rijksmiddelen en de monumentenzorg in de 19e eeuw. A. W. Bijvanck, De archeologie in Nederland 18991924. Indische Gids Mei 1924. H. R. Rookmaker, Oude en nieuwe toestanden in het voormalige vorstendom Bone. Nederlandsch Archievenblad XXI. 2. N. B. Tenhaeff. Oorkondenkritiek en Vaderlandsche Geschiedenis. De Gids. April 1924. H. E. v. Gelder, Oud-Nederlandsch aardewerk. P. Geyl, Willem IV en Engeland. I. Mei. A. Jolles, Byron (19. IV. 1824). J. Huizinga, Engelschen en Nederlanders in Shakespeares tijd. De vrije Fries XXVII. 4. A. E. van Giffen, Het Hunebed te Rijs in Gaasterland. H. A. Poelman, De handelsstad Hindeloopen. F. W. T. Hunger, Een brief van R. Dodonaeus aan D. à Burmania. N. Ottema, De Friesche majolica uit de le helft van de 16e eeuw. G. A. Wumkes, Bijdragen tot de Friesche kultuurgeschiedenis. Het Boek. Jan.-Mrt '24. M. E. Kronenberg, Lotgevallen van Jan Seversz., boekdrukker te Leiden (c. 1502-1504) en te Antwerpen (c. 1527-c. 1530). B. Kruitwagen, Nederlandsche prenten uit de 15e en 16e eeuw. Stemmen des Tijds. XIII. 2. J. Riemens, Arent Dirckz. Vos, een der Nederlandsche Martelaren. 5. J. W. Marmelstein, Saint Just en de Terreur. Verslagen en Mededeelingen der K. Vlaamsche Academie. Juli 1923. J. F. M. Sterck, De ontwikkeling van Vondels karakter. M. Sabbe, De Moretussen op reis. O. Wattez, Ridderdom, Kunst en Letterkunde in de Middeleeuwen. Augustus. A. J. J. Vandevelde, Antoni van Leeuwenhoek. October. L. Simons, Vondels Tassovertaling. De Opbouw. Mrt. 1924. I. J. Brugmans, Een financieele crisis voor 80 jaren. Bijdragen tot de Geschiedenis, uitg. door Goetschalckx. April 1924. J. A. Goris, Een kapitalistisch manoeuver bij den aanvang der XVIIe eeuw. H. Prims, Kerkelijk Antwerpen op het einde der XVIle en het begin der XVIIIe eeuw. Historisch Tijdschrift II. 3. W. Lampen, Vereering der H. Moeder Anna in de Middeleeuwen. H. Gruber, Der engere Zusammenschluss zwischen Angelsächsischer und Romanischer Freimaurerei seit 1921 und dessen wahre Bedeutung. Communistische Gids. April 1924. N. Krassovsky, De liquidatie der sociaal-democratische partij in Rusland. Socialistische Gids. Mei 1924. C. S. Adama van Scheltema, Over het boek vóór het boek was. Revue historique Jan.-Febr. 1924. P. Alfaric, Christianisme et gnosticisme. H. Brugmans, Deux historiens du XVIe siècle: De Thou et Emmius.-mars-avril. P. Matter, Cavour et la guerre de Crimèe. E. Mangis, La journée de huit heures et les vignerons de Sens et d'Auxerre devant le parlement en 1383-1393. Revue d'histoire diplomatique. 38. 1. Casenave, La doctrine de Monroe. S. C., Carnot en Pologne (1816). I. Lubimenko, Les projets d'alliance anglo-russe au 16e et au 17e siècle. P. Lesourd, Les entrées des ambassadeurs de France près le Saint-Siège. J. L. Renou, Les nonciatures de Russie. 2. P. David, Un consulat de France en Bosnie sous le premier Empire. Martchenko, La nouvelle législation en Russie sovjétique. De Forbin, Le cardinal de Forbin-Janson. Le conclave d'Innocent XII (1691). Le Moyen-âge. XXV. P. Guilhermoz, Les sources manuscrites de l'histoire monétaire de saint Louis et des premières années de Philippe III. Revue de France Mei 1924. H. de Goutel, Les tribulations d'une reine d'Angleterre (Caroline de Brunswick 1768-1821). Revue archéologique. XVIII. Nov.-Dec. 1923. L. Joulin, La protohistoire de l'Europe barbare d'après les découvertes archéologiques récentes. Revue générale. Avril '23. Baron van der Elst, Leopold II et la Chine. Revue du Nord. 1923. 1. A. de Saint-Léger, Un épisode de la guerre de Hollande. Les écluses de Muiden (1672). 1924. fev. A. de SaintLéger, Un chapitre des relations entre la France et les Provinces-Unies au milieu du XVIIe siècle. D'Estrades et le Prince Guillaume III. E. Gavelle, Deux exemples de l'influence de Dürer sur l'art hollandais du XVIe siècle. La Révolution française. Avril-juin 1923. A. Aulard, La théorie de la violence et la révolution française. La Révolution de 1848 Nov.-Dec. 1923. A. Berthod, Une nouvelle édition de Proudhon. Annales de la Société d'Emulation de Bruges LXVII. 4. H. Nelis, La rénovation des titres d'asservissement en Belgique au XIIe siècle. E. Coppieters Stochove, Het beschieten van Brugge door de Franschen op 12 Maart 1812. Historische Vierteljahrschrift. XXIX. 4. W. Stach, Lex salica und Codex Euricianus. H. Rogge, Bismarcks Kolonialpolitik als aussenpolitisches Problem. J. Hashagen, Beurteilungsmasztäbe der Zeitgeschichte. Weltwirtschaftliches Archiv. 1924. I. W. Mitscherlich, Der moderne Wirtschaftsmensch. W. Vogel, Erdteilstaate als Weltmächte. G. M. Verrijn Stuart, Das Geldwesen Niederl. Indiens. II. K. Rubinstein, Zur Frage der hist. Entwicklung englischer Wirtschaftsbeziehungen. Dargestellt auf Grund der Aussenhandelsbewegung in den letzten 200 Jahren. Historische Zeitschrift. 129. 1. W. Vogel, Uber den Rhythmus im geschichtlichen Leben des abendländischen Europa. 129. 2. F. Philippi, Die Umwandlung der Verhältnisse Sachsens durch die fränkische Eroberung. H. Rothfels, Richelieus militärisches Testament. O. Westphal, Zur Beurteilung Hegels und Dahlmanns. Preussische Jahrbücher. April 1924. H. O. Meisner, Der „Neue Kurs." Deutsche Vierteljahrschrift. II. 1. L. Olschki, Giordano Bruno. Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik 51. 3. K. Löwenstein, Zur Soziologie der parlamentarischen Repräsentation in England nach der grossen Reform: Das Zeitalter der Parlamentssouveränität (18321867). Historisches Jahrbuch Görres Gesellschaft. 43. G. Graf, Apokryphe Schutzbriefe Mohammets für die Christen. J. Greven, Frankreich und der fünfte Kreuzzug. M. Braubach. Die Politik des Kurfürsten Max Emmanuel von Bayern im Jahre 1702. Jahrbücher für Nationalökonomie u. Statistik 122. I. H. Bächtold, Die geschichtlichen Entwicklungsbedingungen der Schweizerischen Volkswirtschaft. K. Zielenziger, Th. L. Lau. Ein Beitrag zur deutschen Wirtschaftsgeschichte. Kant-Studien XXIX. 1–2. Jubiläumsheft. H. Y. Groenewegen, Der erste Kampf um Kant in Holland. Die Kriegsschuldfrage II. 1. 2. Parlamentarischer Untersuchungsausschuss, Deutschland und die Haager Friedenskonferenzen 3. Max Montgelas, Die Thesen der französischen Historikers Renouvin. 4. S. Dobrorolski, Noch einiges von der russischen Mobilmachung im Jahre 1914. M. Morhard, Les Preuves. Archiv für Politik und Geschichte. März 1924. H. Rothfels, Bismarcks Staatsanschauung. A. O. Meyer, Fürst Metternich. O. Hammann, Die Ensthehung der Krüger-depesche. April. N. Japikse, Zur Verleumdung der deutschen Politik. Paul Wentzke, Ueber Treitschkes deutsche Geschichte. Mai. H. Ritter, Die Abschaffung des Kalifats. F. Rachfahl, Die deutsche Auszenpolitiek der Wilhelminischen Aera. Das diplomatische Doppelspiel. Russlands bei Ausbruch des ersten Balkankrieges. R. Griebel, Immanuel Kant. H. Honegger, Das bayrische Problem. H. Roeseler, Politischer Betrachtung. * * History. Jan. 1924. E. F. Jacob, Recent World History. G. T. Hankin, The cinematograph in the classroom. Scenario of a film dealing with the industrial revolution. KORTE AANTEEKENINGEN. De geschiedenis van Florence. Van het monumentale werk van Rob. Davidsohn, Geschichte von Florenz, is van het vierde deel, dat gewijd is aan de „Frühzeit der Florentiner Kultur", het eerste stuk verschenen. Hierin wordt het stedelijk bestuur in zijn vollen omvang, met armenzorg, politie en rechtspraak incluis, behandeld. Het tweede stuk zal aan de economische geschiedenis gewijd zijn, terwijl „das geistige wie das geistliche und das häusliche Leben", het onderwerp zal vormen voor het derde stuk. Daar wij van het werk van Davidsohn geen recensie-exemplaar ontvingen, kunnen wij er geen uitvoerige bespreking van geven. Wij willen echter niet nalaten de aandacht onzer lezers op dit in ons land te weinig bekende standaardwerk te vestigen. UBBO EMMIUS EN ZIJN CORRESPONDENTIE 1). DOOR PROF. DR. H. BRUGMANS. Het is zeker onnoodig, dat ik opzettelijk de belangstelling inroep voor den man, wiens naam na drie eeuwen nog niet vergeten is in het noorden van ons land en elders in den kring der deskundige vakgenooten evenmin. Te Groningen is Ubbo Emmius nog steeds in goede herinnering als de grondvester en de eerste rector magnificus der universiteit, die hem nog als een wetenschappelijk beschermheer vereert. En nog neemt hij onder de wetenschappelijke geschiedschrijvers van ons volk een belangrijke plaats in. Hij is het geweest, die voor het eerst de Friesche geschiedenis wetenschappelijk heeft onderzocht. En al moge hij daarbij soms ook hebben gedwaald, hij is het toch geweest, die de historie der Friezen heeft bevrijd van het weefsel van fabels, dat haar dreigde te overwoekeren. Stellig heeft hij menige dierbare traditie van het oude Friezenvolk tot gruis geslagen, hij, die toch zelf een Fries was. Maar juist daarin ligt zijn verdienste, dat hij niet heeft geschroomd het mes van den operateur ter hand te nemen en de soms pijnlijke operatie op de toch levende geschiedenis van zijn volk te verrichten. Zoo heeft hij voor Friesland gedaan wat Dousa en anderen voor Holland hebben tot stand gebracht: hij heeft het onkruid uitgewied en het kostbare graan hoog doen opschieten en daardoor ook gered en bewaard. Emmius' Friesche geschiedenis, de eerste naar de bronnen zelf geschreven historie van het noorden van ons land, zal wel altijd de grondslag blijven voor alle verder onderzoek. Zijn scherpe kritiek heeft den weg tot beter en helderder inzicht gebaand. Emmius behoort zeker tot de meest karakteristieke geleerden van zijn periode. Ruim gerekend bedoelen wij daarmede de periode der renaissance. Hij liet zich leiden door de wetenschappelijke beginselen van het 1) Voordracht gehouden in de maandvergadering van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde van 4 April 1924. TIJDSCHRIFT Voor Geschiedenis. 19 humanisme bij zijn historisch onderzoek. Het was de methode, die Europa dankte aan Italië; zij was nog vóór het begin der zestiende eeuw over de Alpen gekomen en vond overal adepten, in Frankrijk, in Engeland, in Duitschland, ook in ons land. Emmius behoort dus tot de humanistische geschiedschrijvers, misschien beter, geschiedvorschers. Reeds door uitwendige kenmerken kan dat worden bewezen. Emmius schreef een geschiedenis van zijn tijd, een Historia nostri temporis, waarvan de titel en het model is ontleend aan het beroemde werk van den bekenden Franschen geschiedschrijver Jacques Auguste de Thou, verlatiniseerd Thuanus. Met Thuanus stond Emmius in vriendschappelijke betrekking; een deel van hun correspondentie is bewaard; wederzijds zonden zij elkander hun werken toe. Invloed van Thuanus op Emmius is dus begrijpelijk en bewijsbaar. Maar men kan de lijn nog verder doortrekken. Op zijn beurt had Thuanus titel en opzet van zijn boek weer ontleend aan Italië, waar Jovius iets dergelijks had tot stand gebracht, een geschiedenis van zijn tijd, de eerste helft der zestiende eeuw. Intusschen is het voornaamste werk van Emmius niet de geschiedenis van zijn tijd, die bovendien onvoltooid bleef en eerst in de achttiende eeuw werd gedrukt. Zijn hoofdwerk, waaraan hij zijn reputatie dankt, is de reeds genoemde geschiedenis van Friesland, die een waardige plaats inneemt onder de nationale en regionale geschiedenissen van dezen tijd. Die geschiedenis is geen tijdshistorie; zij geeft de geschiedenis van land en volk van Friesland van de vroegste tijden af tot omstreeks 1500. Zij is geschreven door een oprecht Fries; als hij van zijn vaderland spreekt, bedoelt hij niet Holland of zelfs Nederland, maar Friesland, misschien ten slotte Oost-Friesland meer dan iets anders. Emmius geeft ons dus den wetenschappelijken humanist te zien, die teven Fries was, zooals Wessel Gansfort het was en Rudolf Agricola en in lateren tijd Regnerus Praedinius en op geheel ander gebied mannen als Viglius en Hopperus. Met al deze geleerden kan Emmius min of meer worden vergeleken. Alleen één zeer gewichtig element onderscheidt hem van al deze mannen van beteekenis: Emmius was in het geheel niet gematigd op godsdienstig gebied; hij was integendeel volbloed Calvinist met alle consequenties daarvan, tot harde onverdraagzaamheid toe. Van de eigenaardigheid van Emmius' persoon en karakter geeft zijn levensloop in menig opzicht reeds de verklaring. Ubbe Emmen, die zich later altijd Ubbo Emmius noemde, is den 5 December 1547 geboren te Greetsiel, een oostfriesch dorp, waar zijn vader Emme Dijken predikant was. Van zijn jeugd weten wij zeer weinig en even weinig |