Dep'hkhis. Le pays des Ap'hkhaz est le même que celui des Massagètes, qui est le rivage de l'Ibérie. Mtskhitha est la résidence du patriarche des Ibériens. Samtskhe est Akheltskha: c'est encore le pays des princes [Ischkhanats-ergir], où est la croix bénie du patriarche Nersès (81), qu'on nomme actuellement Madjar (82). La Daïk'h est aux Ibériens. Isber est près de la Daïk'h, ainsi que beaucoup d'autres pays.

La ville de Garin est Arzroum, qu'on nomme Théodosiopolis, parce que l'empereur Théodose le jeune la fit environner de murs. Moyse le grammairien et David l'invincible furent chefs des travaux (83). Aghiovid et K'hadchperouni sont Ardjesch, où se trouvent les monastères de Medzopa (84), d'Ardzvaper et d'Ourhngar, où est une sainte croix toute-puissante.

Pakrevant avec Manadzgerd se nomment Vagharschagerd et Abahounik'h. C'est dans cette contrée que le roi Tiridate vint au-devant du saint illuminateur, jusqu'au bourg de Pakrevant, qui est situé au bord de l'Euphrate, au pied du mont Nbad, où le roi fut baptisé avec ses troupes. Arhperani et Darperouni sont Pergri, où est le saint monastère de DerHousgan-ortoi.

Vasbouragan est Van, où est le saint monastère de Varak (85); on y trouve une sainte croix (86) qui a été apportée par la vierge Hrhip'hsimé, et un saint signe avec lequel on peut passer un fleuve, qui fut apporté par les fils de Sénék'harim (87), avec le corps du patriarche Pierre (88), qu'ils y déposèrent. Il y a encore Dsorabad (89), qui est Salanabad. Le pays de Vasbouragan renferme trente-six cantons. Erheschdouni est Osdan, où se trouve le saint monastère d'Hokots-vank'h (90), qui renferme une figure miraculeuse de la sainte Vierge mère de Dieu, apportée par le saint apôtre Barthélemy. On y trouve encore le tombeau du

ոսրովիդխտոյն եւ կոչի Հաշտէն գաւառ, ուստի ելանէ գետն Տիգրիս, որ Դկլաթ կոչի : Անձեւացեաց եպիսկոպոս էր մեծն Խոսրով Հայն սրբոյն Գրիգորի ՙլ,արեկացւոյ : Ատրպատունիք, րուանդունիք, Մարգաստան, ՙլ,ախիջեւան, լրտազ, Աղբակ մեծ եւ փոքր, այաոքիկ ամենեքեան վասպուրական կոչին :

ւ յՐռըշտունեաց գաւառին կան սբ ուխտքն ՙլ,արեկ, Ս= Յակովբ, Ս= վարդան, Ս= Թումա, Անծղնապատ, ՙՆկարն եւ b = Թումայն վանքն, կայ մարմին սք առաքելոյն թումայի, զոր բերին ՛ի Հնդկաց : ւ Աղթամար կղզին ՚ի ջ ծովուն, ուր կայ Սբ ուխտն խաչն Հրաշազարդ, զոր շինեաց Դագիկ թագաւոլն Արծրունեաց :

Աղձնիս առՏիգրիս գետովն կայ կորդ-ուեաց լեառն, կործէից լեառն է, որ այժմ կորճէք ասէ սնուն ին այնմիկ : լՍոկաց գաճառն է իշխանանիստ , ուր կան բազում վանորայք • նախ՝ Ամենափրկիչն, ուր կայ գերեզման Թագաճորին ոգուց Դասպարայ, եւ բ վարդանայ եւ Սբ կանանց վանքն, որ այժմ ասի Մ= խաչ, ուստի էր Անանիա կաթուղիկոսն Սոկացի : նունիք, ոծ-կէ է, լաթ, աղէչ եւ Հիզան • այ չորս քաղաքս եւ իւրոց երկրովն, Րզնունիք կոչին • եւ իյԱրծկէ կայ մբ ուխտն |Սքանչելագործ եւ անոդ. է մբ ուխտն Էրաշխաւոր. եւ ի խլաթ անե վանք, եւ Դեղուաց սբ ՅովՀաննեմն, ուր կայ գօտին մաշկեղեն սք կարապետին, եւ Սբ խաչ քար է, օծ-եալ ձեռամբ սք լուսաւորչին. եւ ՚ի Հիզան կայ ()F խան Գամաղիելի, եւ բարի չոր :

Տարծն, լուչ է, ուր կայ սբ ուխտն չու ք կարօ ապետին եւ կայ անդնշխար սբ կարապետին եւ Թա

.

roi Tiridate, de la reine Aschkhen, et de Khosrovitoukhd. Haschden, province d'où sort le fleuve Digris, qu'on appelle aussi Teglath; Andsevatsi, dont fut évêque le grand Khosrov (91), père de S. Grégoire Naregatsi; Adrbadouni, Erovantouni, Markasdan, Nakhidchevan (92), Ardaz, Aghpag grand et petit, sont tous des parties du Vasbouragan.

Dans la province d'Erheschdouni, on trouve les monastères de Nareg (93), de S. Jacques, de S. Vartan, de S. Thomas, d'Andsghnabad (94), de Ngaren; et dans celui de S. Thomas, est le corps du saint apôtre Thomas, qu'on a apporté des Indes. L'île d'Aghthamar est au milieu de la mer (95). On y trouve l'admirable monastère de la croix, bâti par Kakig, roi des Ardzrouniens.

L'Aghdsnik'h est auprès du Tigre. La montagne des Gortouk'h [Curdes] est la même que celle de Gordjek'h, à cause du pays qu'on appelle aujourd'hui Gordjek'h. La province de Mog est la résidence d'un prince. On y trouve beaucoup de monastères d'abord Aménap'hergitch (96), où est le tombeau du roi Mage Gaspar ; S. Vartan, Sourp-ganantsvank'h, appelé actuellement Sourp-khatch (97) c'est de là qu'étoit le patriarche Anania Mogatsi (98). Peznouni est Ardzgé, Khélath, Paghesch et Hizan; ces quatre villes et leur territoire se nomment Peznouni. Dans Ardzgé, sont les monastères de Sk'hantchela kordz (99) et d'Eraschkhavor. Dans Khélath sont Madné-vank'h (100), Teghovats-sourp-Iohannes, où est la ceinture de cuir de S. Garabed, et Sourp-khatch-k’har,· qui a été béni par S. Grégoire. A Hizan, sont les monastères de Sainte-Croix de Gamaliel et de Paridsor.

Daron est Mousch, où est le saint monastère de S. Garabed de Mousch, qui renferme les reliques de S. Garabed, de

նագինե եպիսկոպոսին եւ յեօթն խոտաճարակացն, եւ երկու ճգնաւորացն, նածնի եւ կրծնիդեայ, եւ կոչի |ննակնեավանք, վս ինն ականցն աղբիւրացն քաղցրահամ, եւ կոչի Գլակավանք • վե առաջի նորդի Հօր վանացն, եւ զառաջին պատարագն անդ արար սք լուսաւորիչն: ւՂազարուվանք, Սբ առ աքեալքն չու է, ուր կայ ձախ աջն Պետրոսի եւ Պօղոսի, զոր եբեր սբ լուսաւորիչն եւ այլ բազում` արբութիք : - էղոդոտի վանքն, որ է Ս ով Հաննեն, ուր կայ ՚ի սբ նշխարացն սբ կարապետին, եւ չիչ իւղոյն, զոր եբեր սբ Թադեոս առա աքեալն, եւ անդ- պահեաց, զոր սբ լուսաւորիչն եգիտ: վանդին, Սբ աղբերիկն է, ուր կայ օծ-եալխաչն ի անե եղբօրն Յակօբայ՝ ՛ի գաճառն ութայ• անդ է եւ սբ բեւեռն քի, ներկեալ արեամբն քի:

Արծրունիք, Սասուն է, զոր շինեաց Սանասար որդին Սենեքարիմայ, որ փախուցեալ ՚ի ՙլ,ինուէի վե սպանման օն, եկն առ թագաւոն Հայոց : կոգովիտ եւ ՍանանխուÅոն ՚ի Սասուն է, եւ անդ է սկոյն պետրոսի առաքելոյն : ()ոփաց գաճառն, Մեծկերտ եւ Զմշկածակ է: Տիգրանակերտ, Համիթ է, զոր պարսպեաց Տիգրան Թագաւորն Հայկազնի, յորժամ` եսպան զժդահակ Մարաց թագաւորն, եւ զքոյն իւր զՏիգրանուհի, որ կին էր լժդահակայ, էած- անդ եւ վս քեռն շինեաց զքաղաքն. եւ յետոյ նորոգեցած ՚ի Ռծն Թէոդոս : լդեսիա, (Ուրֆայ է, ուր բերաւ անձեռագործ պատկերն, որ ՛ի բ դաստառակին : աիդ, Թլկուրան է : երիա, Հալապ է : Իսկ ՛ի միւս կողմանէ լանդակունի, ի յերի կալով արծնոյց : որձունք, կեղի է : Եկեղեաց գաւառն եւ Դարանաղեաց, վնկան է

f'évêque Athanaginès, de sept hommes qui se nourrissoient d'herbes (101), et des deux religieux Antoine et Cronidès. II est encore appelé Innagnéa-vank'h, à cause de neuf sources d'eau très-douce, et Klaga-vank'h, à cause de celui qui en fut le premier abbé. C'est dans cet endroit que le saint illuminateur fit le premier sacrifice. Le monastère de S. Lazare de Mousch est encore appelé le monastère des saints apôtres (102). On y trouve la main droite de S. Pierre et celle de S. Paul, qui y ont été apportées par le saint illuminateur, et beaucoup d'autres reliques. Le monastère d'Eghertodi est Saint-Jean, où sont des reliques de S. Garabed et la fiole d'huile apportée par l'apôtre Thadée et trouvée par le saint illuminateur. Vantir est Sourp-aghpérig (103), dans le pays de Khoutha: on y conserve une sainte croix bénie par S. Jacques, frère du Seigneur, et un clou teint du sang de J. C.

Le pays des Ardzrouniens est Sasoun, dont la souveraineté fut fondée par Sanasar, fils de Sénék'harim, qui s'enfuit de Ninive après le meurtre de son père, et vint auprès du roi d'Arménie. Gokovid et Manankhoudsor sont dans Sasoun; là est le doigt auriculaire de l'apôtre S. Pierre. La province de Dzop'h est Medzgerd et Tchémeschgadzag. Dikranagerd est Amid, environnée de murs par Tigrane, roi Arménien, qui, après qu'il eut tué Ajtahag, roi des Mèdes, y amena sa sœur Dikranouhi, femme d'Ajtahag, et bâtit la ville pour elle dans la suite, elle fut rebâtie par Théodose le Grand. Édesse est Ourrha, où l'on apporta l'image de J. C. qui n'a pas été faite par une main humaine, et qui est la Sainte Véronique. Avsit est Thelgouran; Berrhée est Halep. Du côté opposé, sur les confins de Daron, on trouve Mantagouni. Khordsoun est Geghi.

Les provinces d'Égéghéats et de Taranaghi, qui sont des pays