ככ

եւ կամախ, զոր միասաՀմանք են, ուր կայ ՛ի մէջ եր կուցն գերեզման նբ լուսաւորչին ՛ի լեառն Սեպուհ, եւ որդւոցն եւ թոռանցն ՛ի Թորդան կան հանգու ցեալ ստորով Սեպուհոյ • - Ըռստակէսին եւ մե 0-ին՝ լ,երսեսին՚ի Թիլն աւանի • եւ ածանակ լեառն Սեպուհ, ուր Հանդեաւ սք լուսաւորիչն, եւ անդ կայ հաւահալանի թութն Տրդատայ, զոր ետ նմա կոս տանդիանոս թագաւորն. եւ` յորժամ` խնդիր արար Տրդատ թագաւորն լուսաւորչին, եւ գնացեալ եգիտ ՚ի լեառն Սեպուհ. եւ նա ասաց նմա զջնջումն ազգին լ}րշակունեաց • եւ առեալ զթուրն օծեաց ոպ զխաչ եւ ետ՚ի յօդն բանիւն այ. եւ ասաց թէ « յելան են արիական ազգին, որ են փռանկք, երեւի նշանս » այս, զոր առեալ շրջեցուցանեն ընդ յինքեանս, » եւ ինքն անդ վերափոխեցաք առած: լնդ է եւ վանքն սերովբէիցն, զոր սերովբէն առաքեաց ած ընդ Հողեղէն քերովբէին յանդընդախոր ձորն, զոր եդեալ էր ի մտի երթալ ի վր ծնկաց երուսաղէմ, զոր ար գելաւ ՛ի կիզանօղ սերովբեիցն : ()որ յետոյ Պլուզ վարդապետն ՅովՀաննէս շրջեցաւ ի տեղիմն եւ ել ի գլուխ լերինն,զոր այժմ գոհանամք, ասեն Սեպուհոյ ծայրին եւ ետես զգալի աչօք զնշանն զայն եւ Համ բուրեաց եւ ասաց զլուսաւորչին անձինքն եւ զլե րինքն ի վը նը, ըստ այնմ զէն արքայական սպան մանն գործ-ի կենաց, արքային ի կեանս գործին: Եւ մերձ նը կայ հռչակաւոր նբ ուխտն ճագ վանք, զոր Հիմն արկեալ է առաքեան Թադեոս, եւ կայ ՛ի յետ նը Ժառանգ որդին իւր, գտօղն կորուսեալ Հօտիս, շինեաց յանուն սբ առաքելոյն Թադեոսի եւ կայ ի նշխարաց նր անդ զարմանաշէն դեղաթափն. եւ այլ բազում վանորայք, շուրջ զսահմանաւ նց :

limitrophes

limitrophes d'Ezengan et de Gamakh, ont entre elles, dans le mont Sébouh, le tombeau de notre saint illuminateur. Ses fils et ses petits-fils reposent à Thortan, au pied de cette montagne, tandis qu'Arisdagès et le grand S. Nersès sont à Thilnavan (104). Le mont Sébouh, que Dieu protége et où repose saint Grégoire, renferme encore l'épée admirable qui fut donnée à Tiridate par l'empereur Constantin. Quand Tiridate desira voir le saint illuminateur, il vint le trouver dans le mont Sébouh, et lui demanda quand devoit arriver la chute des Arsacides. Le saint prit son épée, la bénit comme une croix, et la plaça en l'air par la permission de Dieu, puis il dit : « Il viendra une » nation vaillante qui sera celle des Francs; ce signe paroîtra » alors, on le prendra et tout le monde se réunira avec eux. » Le saint ensuite s'enleva vers Dieu. Là est encore le monastère des Séraphins (105), nommé ainsi parce que Dieu y envoya un séraphin vers le chérubin terrestre, qui étoit alors dans une très-profonde vallée, et qui avoit résolu d'aller sur ses genoux à Jérusalem, ce dont il fut empêché par de brûlans séraphins. Dans la suite des temps, le vartabied Jean Blouz (106) parcourut ce lieu et vint sur le sommet de la montagne où nous prions aujourd'hui, et que nous nommons Sébouhoï-dzaïri; il y vit ce miracle de ses propres yeux: il embrassa le saint illuminateur, et il lui parla. Les montagnes étoient au-dessus de lui, et auprès étoit la lance royale qui ôta la vie au roi même de la vie. Auprès du monastère dont nous venons de parler, est le célèbre couvent d'Avak-vank'h, qui fut fondé par l'apôtre Thadée, qui le laissa en héritage à son fils. Celui ci trouvant son troupeau dispersé, rebâtit ce monastère et lui donna le nom de Thadée. Ses reliques y sont dans un magnifique tombeau. Dans les environs de ces monastères, il y en a encore beaucoup d'autres.

Tome II.

Ee

Թախ եւ Հենի, Դերջան է եւ |ալու, ուր զգիլն եգիտ Մեսրօպ վարդապետն, այսոքիկ րշամունիք կոչին : ՚ի կամախ անառիկ բերդն, ուր պահեաց ()տայ իշխան դաստիարակն Տրդատայ 1 ոսրովիդխտոյ, զՏրդատ եւ զքոյրն իւր, եւ զգանձս եւ զկուռս Արշակունեաց, յահէ Արտաշիրի, որդւոյ ա սանայ. եւ ՚ի գան Տդատայ թագաւորն, փառօք ելանէր ընդ առաջ նր : ւ գետն Էփրատ Էկեղեաց գաւառին • այլ այս է ճշմարիտ Եփրատ, որ ՛ի ոբ (Ոսկեանցն ելանէ, եւ անցանէ ընդ Տարծն եւ դնայ լընդ Ասորեստան : Սեբաստիա, Սեւաստ է, ուր կան սբ քառասունքն եւ զեն լիս : կապադովկիա եւ գամրաց տուն, եւ Սաժակ քղքն, Րարսեղ կեսարա ցւոյ քաղաքն է, ուստի էլն : Գէորգ եւ սբ Սար զիս նահատակքն քի. եւ սա կոչի Առաջին Հայք : ինկան կամախով եւ իւր վիճակով մինչեւ ի լյուշ, երկրորդ Հայք: Հաշտեան գաճառով, {}ոկա Հիզանուն մինչեւ ՚ի յիԹ, Դորրորդ Հայք: ուշ՝ Աղթամարայ ծովի բոլորով, րրորդ Հայք: Վ |յրարատեանք, {jեծ- Հայք : ()այս վաղարշակ առաջն թագաւոըն է}րշակունեաց, այսալէս բաժա նեաց: () ի՞իզան ադէոսի առաքելոյն զէովփիլոս աշակերտն իւր եպիսկոպոս ձեռնադրեաց լռաջն Հայոց, ե վս այս սլատճառիս անդ գնաց լուսաւոր իչն, եւ էառ ղձեռնադ րուԹբ, իբը յուրմ առաքելոյ, եւ այնպես առնե{ն Հայք, ղնչեւ ՚ի ժողովն աղկե դոնի : Ա յա այն ֆորումն է, որ եւ Ղուկաս աւե տարանիչն խնդրեաց զաւետարսնն, եւ զգործ քելոյն,նաելից

ղհայցուածսնըւգընացզաետան սան եւ զգործս, ոել աս, գլն. « կարգած գրել քեզ » բաիդ րողէ. » ն- անտի եբեր լուսաՀորին նշ

Athakh et Heni sont Terdchan et Palou, où le vartabied Mesrob trouva notre écriture: ces provinces portent le nom d'Arschamouni (107). C'est dans le fort imprenable de Gamakh que, par crainte d'Ardaschir, fils de Sasan, le prince Oda, qui avoit élevé Tiridate et Khosrovitoukhd, garda Tiridate et sa sœur, avec les trésors et les statues des Arsacides; et c'est de là que, lors du retour de son roi, Oda sortit pour aller par honneur au-devant de lui (108). Ensuite est le fleuve Euphrate, qui vient de la province d'Egéghéats; mais c'est le véritable Euphrate qui sort de Saint-Oski, passe par Daron et va vers la Syrie. Sébaste est Sevasd, où sont le monastère des quarante martyrs et le fleuve Halys. La Cappadoce, le pays de Kamir, et la ville de Majag, patrie de S. Basile de Césarée et des martyrs de J. C., S. George et S. Sarkis, forment actuellement la première Arménie. Ezengan avec Gamakh et son territoire jusqu'à Mousch, portent le nom de seconde Arménie. La province d'Haschdéan, et celle de Mog avec Hizan, jusqu'à Amid, forment la quatrième Arménie. La troisième est composée de Mousch et de tout le circuit de la mer d'Aghthamar. Ararad est la grande Arménie. C'est Vagharschag, premier roi des Arsacides, qui fit cette division. Lorsque l'apôtre Thadée vint, il ordonna son disciple Théophile évêque de la première Arménie. C'est pour cette raison que notre illuminateur y alla, et qu'il y fut sacré comme par l'apôtre luimême. Les Arméniens en agirent de même jusqu'au concile de Chalcédoine. Ce Théophile est celui qui demanda un évangile et une mission apostolique à l'évangéliste S. Luc, qui accéda à sa prière, écrivit un évangile et lui donna une mission, ainsi qu'il est dit : << Vous m'ordonnez d'écrire, ô illustre >> Théophile (109) !» Notre saint illuminateur apporta de cette ville les reliques de S. Garabed et celles de l'éveque Athana

խարս սք կարապետին եւ զ¦Բանագինէ եպիսկոպո սին եւ Հանգոյց ՚ի արծն, պարգեւեալնմա ՚ի Ղեւոնդի պատրիարգն, եւ զերկու Ճդնաւորքն, զնտծն եւ զկոծնիդէս ՚ի սպասաճորութի նշխարաց սք կարա պետին, եւ ուսուցիչ ճիւղաբարոյ ազգին Հայոց : կլիկէ, որ է իս, ՛ի մէջ կայ լսորոց եւ Գամրաց, ունի քաղաքս եւ անոճանի աւանս, եւ բերդս բազումս, զբերդն կոպիտառոյ, եւ զՐարձրբերդն մա ՚ի Մոլեւոն, եւ վանորայս զրաղարն, զԱրքայկա ղին եւ զգառներուն սբ ուխտն, եւ զկեռնայ անապատն, եւ այլ բազում վանորայա, եւ զ] ամբըծն աճսն, եւ մայրաքաղաք ունի զՏարսուս, զ}իս, եւ զարաշ: Էւ այս են vք եւ գաճառք Հայոց , զոր փոքր ի շատէ զեցաք :

լակ ՛ի կողմանէ արսից, սկսեալ յարեելից. նախ Դնումաչին, եւ խաթա քաղաքն, եւ օն որ է զին բոլոր Յն. եւ են ուղղափառք Ջրիստոնեայք. եւ ու նն թագաւորութի,եւ քահանայութին, ունին ար– դար դատաստան եւ Ճշմարտութի, ոչ որբն որ լայ, ոչ այրն յոգոց Հանէ. եւ ունին զիրք միայն, զՍատթէոս գլուխ աւետարանն. եւ պարարտ է Յն, եւ բարեխառն եւ բարելի, մի անդամ` սերմանեն , եւ երեք տարեն Հաց լինի, քանզի մօտ է դրախտն. անտի գայ արման եւ անուշահոտ ծաղկունք, դեղք զանա զանցաւոց: ւանտիգայ երկիրն ուշանաց,նապա Հենաց, ուստի էին ազքն |}ամիկոնեից, երկու եղբարքն, }ամակ եւ էլնակ փախուցեալք ՚ի նբա կոյ եւ եկին առ թագաւորն Հայոց Արտաշէս, եւ նա վն քաջութեցնց կարգեաց զզօրավար Հայոց գնդին, եւ կոչեցան Մամիկոնեանք. ուստի էր բաջն ուշեղը որ կոտորեաց զզօրն |արսից գնդին, աղօթիւք "