lui; mais, au contraire, je crois que ce fut un grand avantage, puisqu'il étoit sincèrement attaché à la foi chrétienne, qu'il obtint les plus grands honneurs, et qu'en mourant innocent sous les coups des siens, il gagna la couronne du martyre, et qu'il alla auprès du Christ, roi du monde, recevoir le prix et la récompense de ses grands travaux. Quand il eut succombé sous le fer de ses assassins, ses fidèles serviteurs enlevèrent le corps de ce beau jeune homme (4), de ce héros intrépide, et, avec de grands gémissemens, ils le portèrent à Kars, où l'on orna son cercueil avec la plus grande magnificence on le couvrit d'un vêtement doré ; enfin on le traita avec une pompe vraiment royale. De là on le porta à Péthania (5), où étoit un grand et célèbre monastère, dans lequel ses ancêtres avoient fait construire leurs tombeaux. Le roi de Géorgie, David (6), vint alors avec tous les grands les plus distingués; il déplora amèrement le sort de Libarid; puis on le déposa dans la tombe auprès de ses pères.

Voici quelle étoit alors la gloire et la puissance des Orpélians dans le royaume. Ils possédoient la charge de sbasalar, ou de généralissime de toute la Géorgie. Tous les officiers du palais des rois étoient dans leur dépendance. Outre cela, ils avoient encore en propre douze étendards, et sous chaque étendard se réunissoient mille guerriers. Comme c'étoit l'usage que le drapeau des rois fût blanc, et la bannière qu'on mettoit au-dessus rouge, on régla que le drapeau des Orpélians seroit rouge, et la bannière blanche. Lorsqu'ils marchoient devant le roi, ils portoient à la main une baguette à tête de lion. Dans les festins, ils avoient seuls le droit de se placer sur des lits

tandis

que tous les autres princes se plaçoient sur des coussins. On leur servoit aussi à manger dans des plats d'argent. Ils avoient encore la charge de couronner les rois (8).

Գ1ԼՈՒԽ Դ:

Յաղագս թէ զի արդ եւ որքան Հաւատարմաբար ծառայէին (Օրբէլեանքն տանեն վրաց. եւ թէ որպէս գէորգէ եղբայրն Դաւթի՝ որդւոյ Դե մետրի թադաւորին Վրաց նենգութեամբ տիրէ զթագաւորութիւն վրաց` հանելով յեղբօրորդւոյ իւրմէ, եւ կոտորէ զամենայն աղդա Z& Orէլեւանց չարաչար :

յւ արդ՝ յետ բազում` Ժամանակաց, ՛ի թազա ւորութեան վրաց դաւթի հզօրի՝ որդւոյ գեորգեայ Թագաւորին վրաց, մեծ- Սպասալան՝ ( )րբէն սնէ յոյժ արիացեալ ընդարձակեաց զսահման վրաց՝ սլատերազմեալ ընդ Տաճկաստան: ()ի առ ռին զՏփխիս ՛ի Տաճկացն, եւ զՏաւուշ՝ զԴադ՝ զի օռէ՝

զնի յամի տեառն ռրիդ . վամն որոյ առաՙել սիրեցաւ եւ պատուեցան ՚ի թագաճորեն, եւ ՚ի վերայ հայրենեաց իւրոց տուաւնմա ի թագաւորն | օռէ՝ իւր գաւառաւն, եւ ագարակն ՚ի տեղի Դարսլասի նաեւ (` ամշոյլտէ՝ որ էր Հայրենիքնորին վերստին տոճաւ իւր գաչառան: Եւ եծ- սիջի լով` եւ Թագաւորական մատանեաւն - Հայրենի ք Հաստատեցաւ նոցա: ակ ՚ի մեռանին Դաւթի հզօրի, առնու զթագաորութիւն որդիննորա քաջն Դեմետրէ. որ էանց գովութեամբ ընդ նախնիս իւր . “ թագաՀորեաց ամս դ : Սա առա‘ել սիրեաց եւ պատու‘եաց զիանէ, եւ զորդին իւր զՍմբատ: Իսկ ՚ի սորին աւուրս առն իւանէ եւ Սմբատ զունան՝ որ ՛ի բազում` ամաց էր առ Տաճկացն. եւ այն եւս Հաստատեցաւ Հայրենիքնոցա յամի տեառն` ռճիը:

CHAPITRE IV.

Les Orpélians rendent de nouveaux services à la Géorgie, George, frère de David et fils du roi Démétrius, devient, par trahison, roi de Géorgie, en éloignant son neveu et en détruisant toute la famille des Orpélians.

LONG-TEMPS après, sous le règne de David le Fort (1), fils du roi George (2), Orpel-Ivané (3), grand sbasalar, ayant considérablement augmenté ses forces, étendit au loin les limites de la Géorgie, en combattant les Turks (4). L'an 1123, il leur prit Téflis (5), Davousch, Kat, Lorhé (6) et Ani (7). Ces exploits augmentèrent l'estime et l'amitié que le roi avoit déjà pour lui aussi ce prince ajouta-t-il aux possessions qu'Ivané tenoit de ses ancêtres, la ville de Lorhé, avec son territoire et une plaine du côté de Darbas (8). Schamschouildé, et le pays qui en dépend, lui furent donnés de nouveau, quoiqu'ils fussent son patrimoine (9), et on lui en assura la possession héréditaire par une grande patente (10) scellée du sceau royal. Quand David le Fort mourut, son fils, le vaillant Démétrius, prit après lui les rênes du gouvernement; il régna pendant trente-trois ans, et surpassa ses ancêtres par ses belles actions (12). Il aima et il honora davantage Ivané et son fils Sempad. Ce fut sous le règne de ce prince, qu'Ivané et Sempad firent la conquête de Khounan, qui depuis long-temps étoit au pouvoir des Musul; mans; et qu'en l'an 1128, le roi leur en assura la possession héréditaire (13). Après tout cela, Ivané mourut fort avancé

Դետ այար մեռանի անէ ծերացեալ աւուրբք, եւ առնու զտէրութի նը, որդին իւր Սմբատ:

Եւ ծանիր զի սք խնամութեամբ խառնեալ էին ընդ- թադաւորին վրաց, եւ ընդ թագաւորին Հայոց կորիկեանց՝ որք էին բագրատունիք. եւ վամն այնր պատճառի առին ՚ի նոցանէ զՐագրատունի անոՀանմն • այսինքն , զՍմբատ, եւ զանն՝ որ է ԴովՀաննէս: Րայց զլ իպարիտն` եւ զլիկում, եւ զոյրթեխ ունին ՛ի Հին նախնեացն, որք ՛ի ձե նացն եկին: ՙյաեւ զայլ անուանմն առին ՚ի լրաց : Դարձեալ առնու միւս անէ՝ որդն Աբուլեթի եւ զմանիս: Եւ յետ բազում յաջողութեց եւ Ռեծամեծ- քաջութեց մեռանի Դեմետրէ թագաւորն ] րաց, յամի տեառն՝ ռճծ-ը, առնու զԹագաւորու Թի Դաւիթ որդի նորին. նման Հօրն՝ այր Հզօր եւ իմաստուն, եւ կեցեալ ամա բ եւ սա մեռանի:

כל

ի

այց ի ժամ` վախճանին, կոչէ զկաթուղիկոսն եւ զմեծամեծ- դէտէպումն. կոչէ զեղբայր իւր զգե որգէ ), նաեւ զփոքրիկ տղայն իւր զԴեմայն, եւ դնէ առաջի իւր զաւագ խաչն, եւ զիրկական խաչն, եւ զաւետարանն, եւ աս« Ո՛վ մեծամեծՈ՛վ մեծ-ամեծ-քդ վրաց, » դուք ինքնին քաջ գիտէք թէ որպէս ջանաց Հայլն իմ ի վը ձեր. եւ կրկին նորոգեաց զթագաւո» րութիս զայս եւ ի ժամ մահուան մեծամեծ » ուխտիւ եւ գրով ինձ շնորՀեաց զթագաՙոլութիս • » եւ ես այժմ մերձ եմ ի վախճան, եւ իմ Դէորգէ > եղբօրս ոչ գոյ՝ ոչինչ Հաշիւ եւ բան ընդ այամ » աթոռւոյ : Արդ՝ որպէս Հայրն իմ ինձ շնորհեաց սեփչանան զայս աթոռ արքայութեան. նմանա պէս եւ ես իմում զաւակիս Դենայիս շնորՀեմ ձեր ամՈնեցուն վկայութբն: իւ դու որդե (18)

לכ

en

en âge, et son fils Sempad lui succéda dans sa souveraineté.

:

Il est bon de savoir que les Orpélians étoient unis par les liens du sang avec le roi de Géorgie et avec celui des Arméniens de la famille Gorigéane, branche de celle des Pagratides c'est pour cette raison qu'ils ont pris des noms Pagratides, tels que ceux de Sempad, et d'Ivané ou Jean. Quant à ceux de Libarid, d'Éligoum et de Pouirthel, ils les tiennent de leurs ancêtres, venus du Djénasdan; pour les autres, ils les ont empruntés aux Géorgiens.

כל

Un autre Ivané, fils d'Apouleth, s'empara de Tmanis (14). Après un règne heureux et illustré par beaucoup de grandes actions, le roi Démétrius mourut en l'an 1158 de l'ère chrétienne (15). Son fils David lui succéda, et, comme lui, il se distingua par sa vaillance et sa sagesse; mais il mourut après avoir occupé le trône seulement pendant deux ans (16). A l'heure de sa mort, il fit appeler le patriarche et les grands de l'État; il manda aussi son frère George et son jeune fils nommé Temna; il fit mettre devant lui la grande croix (17), la croix du Sauveur, et l'évangile; puis il dit : « Nobles Géorgiens, vous qui êtes distingués par votre vaillance, » vous connoissez les travaux que mon père a soutenus pour » vous; vous savez qu'il a rétabli le royaume; vous savez » aussi qu'à l'instant de sa mort, il me céda la royauté par » des actes authentiques : maintenant je suis près de mourir, >> et mon frère George n'a aucune espèce de droits au trône. >> En conséquence, comme mon père m'a donné la puissance » souveraine, je la donne de même, en votre présence, à » mon fils Temna. Et toi, George, mon frère, contente-toi » de la portion d'héritage que mon père t'a laissée; et, jusqu'à >> ce que mon fils ait atteint l'âge où il pourra gouverner par

Tome II.

F