τώμεθα προς τον τύραννον ένα όντα βλέποντες, μηδ' εί τινες ολίγοι περί εκείνον· αλλ', ως χρή, όλην την πόλιν εισελθόντες θέασασθαι , καταδυντές εις άπασαν , και ιδόντες, ούτω δόξαν αποφαινώμεθα. Και δήλον παντί, ότι τυραννoυμένης μεν ουκ έστιν αθλιωτέρα , βασιλευομένης δε ουκ ευδαιμονεστέρα.

Άρ' ούν και περί των ανδρών τα αυτά ταύτα προκαλούμενος, ορθώς αν προκαλοίμην, αξιών κρίνειν περί αυτών εκείνον, ος αν δύνηται τη διανοία εις ανδρός ήθος ενδύς διϊδείν, και μη , καθάπερ παίς, έξωθεν ορών εκπλήττηται υπό της των τυραννικών προστάσεως, ήν προς τους έξω σχηματίζεται, αλλ' έκανως διορά: εί ούν οιoίμην δείν εκείνου πάντας ημάς ακούειν του δυνατού μέν κρίναι, ξυνωκηκότος δε εν τώ αυτό και παραγεγονότος έν τε ταϊς κατ’ οικίαν πράξεσιν, ως προς εκάστους τους οικείους έχει, εν οίς μάλιστα τις γυμνός άν όφθείη της τραγικής σκευής, και εν αυ τοϊς δημοσίους κινδύνους και ταύτα πάντα ιδόντα κελεύοιμεν εξαγγέλλειν , πως έχει ευδαιμονίας και αθλιότητος ο τύραννος προς τους άλλους; Βούλει ούν, προσποιησώμεθα ημείς είναι των δυνατών αν κρίναι και ήδη έντυχόντων τοιούτοις, ίνα έχωμεν , ός τις αποκρινείται και ερωτώμεν ;

*IOι δή μοι, ώδε σκόπει την ομοιότητα αναμιμνησκόμενος της τε πόλεως και του ανδρός, ούτω καθ' έκαστον εν μέρει αθρών, τα παθήματα εκατέρου λέγε. Πρώτον μεν, ώς πόλιν ειπείν, ελευθέραν ή δούλην την

έραν ή δούλην την τυράννουμένην έρείς; Ως οίόν τε μάλιστα δούλην. Και μήν οράς γε εν αυτή δεσπότας και ελευθέρους.Όρώ σμικρόν γέ τι τούτο

éblouir

par le magnifique appareil du tyran et de sa cour : interrogeons tout son empire ; que rien ne nous échappe; c'est d'après nos yeux qu'il faut juger. Il est clair que nous verrons toutes les calamités sous la tyrannie, et le bonheur sous la royauté.

Ne soyons pas moins scrupuleux pour juger l'homme lui-même; n'en croyons que la parole de l'observateur dont l'ail pénétrant sait voir jusqu'au fond de l'âme, et qui, sans s'arrêter comme un enfant aux vains dehors, ose examiner l'homme à travers ce nuage de faste et d'orgueil où il voudrait se cacher. O philosophe qui que tu sois, dont le sort fut de vivre avec un tyran, 'et qui peux nous instruire de sa destinée; loi qui l'as étudié de près, et dans les crises politiques, et surtout dans l'ombre de sa vie privée, où tu l'as vu dépouillé de ses habits de théâtre; dis-nous ce que tu penses du bonheur qu'on trouve au despotisme ? Mais nous-mêmes, supposons que c'est à nous de juger, que nous avons vu de tels hommes, et que nous pouvons répondre.

Alors, suivant notre règle, que tout gouvernement n'est que l'image d'un caractère, commençons par chercher les rapports du caractère tyrannique et du peuple qu'un tyran gouverne. Et d'abord , ce peuple est-il libre ou asseryi ? Il est asservi comme le dernier des esclaves : si vous en exceptez quel

;

το δε όλον, ώς έπος ειπείν, εν αυτή και το επιεικέστατον ατίμως τε και αθλίως δούλον. Ει ούν όμοιος ανήρ τη πόλει, ου και εν εκείνω ανάγκη την αυτήν τάξιν ενεϊναι, και πολλής μεν δουλείας τε και ανελευθερίας γέμειν την ψυχήν αυτούς και ταυτα αυτής τα μέρη δουλεύειν, άπερ ήν επιεικέστατα , σμικρόν δε και το μοχθηρότατον και μανικώτατον δεσπόζειν ; Τί ούν και δούλην ή ελευθέραν την τοιαύτην φήσεις είναι ψυχήν ; Δούλην δή που. Ούκουν ή

γε

αυ δούλη και τυραννoυμένη πόλις ήκιστα ποιεί , ά βούλεται και Πολύ γε. Και η τυραννoυμένη άρα ψυχή ήκιστα ποιήσει & αν βουληθή, ως περί όλης ειπείν ψυχής - υπό δέ οίστρου αεί ελκομένη βία, ταραχής και μεταμελείας μεστη έσται. Πώς γαρ ού και Πλουσίαν δε, ή πενομένην ανάγκη την τυραννουμένην πόλιν είναι; Πενομένην. Και ψυχήν άρα τυραννικήν, πενιχράν και άπληστον ανάγκη αεί είναι. Ούτως. Τί δέ και φόβου γέμεινάρ' ουκ ανάγκη την γε τοιαύ

έ; την πόλιν, τόν τε τοιούτον άνδρα; Πολύ γε. “Οδυρμούς δε και στεναγμούς και θρήνους και άλγηδόνας οίει έν τινι άλλη πλείους ευρήσειν ; Ουδαμώς. Εν ανδρί δε ηγεί τα τοιαύτα έν άλλω τινί πλείω είναι, ή εν τω μαινομένω υπό επιθυμιών τε και ερώτων τούτω τώ τυραννικώ;

* Εις πάντα δή, οίμαι , ταύτά τε και άλλα τοιαύτα αποβλέψας, την γε πόλιν των πόλεων αθλιωτάτην έκρινας. Και μάλα· αλλά περί του ανδρός αυ του τυραννικού τί λέγεις, εις ταυτά ταύτα αποβλέπων; Μακρώ αθλιώτατον είναι των άλλων απάντων. Τούτο ουκέτ' ορθώς λέγεις" ούπω, oίμαι, ούτός έστιν ο τοιούτος μάλιστα όδε ίσως σοι έτι δόξει είναι τούτου αθλιώτερος, ός αν, τυραννικός

ques chefs qu'on peut croire libres, les autres citoyens, surtout les bons, vivent chargés de fers et gémissent déshonorés. L'homme qui a la tyrannie dans le cœur est donc nécessairement enchaîné comme les victimes d’un maître absolu, et toute son âme est la proie de l'esclavage; ou si une partie d'elle-même commande encore, c'est la raison qui cède à la bassesse , au crime, à la fureur : est-ce là , croyez-vous, la liberté ? est-il une plus infàme servitude ? L'Etat despotique ne fait point ce qu'il veut ; l'âme gouvernée comme lui n'est donc pas maîtresse de sa volonté ; mais, entraînée au gré des passions qui l'aiguillonnent , elle court dans l'abîme où l'attend le repentir. Une nation est pauvre sous un tyran ; l'âme tyrannisée sera pauyre aussi, et rien n'assouvira ses besoins. L'une et l'autre seront tourmentées de continuelles alarmes. Enfin, où trouverez-vous plus de sanglots, de plaintes, de gémissemens et de souffrances, que chez ce peuple esclave, et dans le coeur de cet homme, misérable jouet de ses vices et de sa folie ?

En contemplant ces maux et tant d'autres encore , vous vous êtes dit : Voilà le plus malheureux des gouvernemens, voilà le plus malheureux des hommes. Cependant il est encore une plus grande infortune que la sienne, celle de l'homme qui avec la tyrannie des passions dans le cæur, trouve des sujets et un trône pour exercer la ty

ών, μη ιδιώτην βίον καταβιώ, αλλά δυστυχής ή, και αυτώ υπό τινος ξυμφοράς εκπορισθή , ώςτε τυράννω γενέσθαι. Τεκμαίρομαι σε εκ των προειρημένων αληθή λέγειν' αλλά ουκ οίεσθαι χρή τα τοιαύτα, αλλ' ευ μάλα τω τοιούτω λόγω σκοπεϊν: περί γάρ τοι του μεγίστου ή σκέψις, αγαθού τε βίου και κακού.

Σκόπει δή, ει άρα τι λέγω δοκεί γάρ μοι δεϊν έννοήσαι, περί αυτού σκοπούντας, εξ ενός εκάστου των ιδιωτών, όσοι πλούσιοι εν πόλεσιν ανδράποδα πολλά κέκτηνται» ούτοι γάρ τούτό γε προσόμοιον έχουσι τοίς τυράννους, το πολλών άρχειν· διαφέρει δε το εκείνου πλήθος. Οισθα ούν ότι ούτοι αδεώς έχoυσι, και ου φοβούνται τους οικέτας: τί γάρ αν φοβούντο ; Αλλά το αίτιον εννοείς; Ναι - ότι γε πάσα ή πόλις ενι εκάστω βοηθεί των ιδιωτών. Τί δέ ; εί τις θεών άνδρα ένα, ότω εστίν ανδράποδα πεντήκοντα ή και πλείω, άρας εκ της πόλεως αυτόν τε και γυναίκα και παίδας, θείη εις ερημίαν μετά της άλλης ουσίας τε και των οικετων, όπου αυτό μηδείς των ελευθέρων μέλλοι βοηθήσεις » έν ποίω άν τινι και όπόσω φόβω οίει αν γενέσθαι αυτόν περί τε αυτού και παίδων και γυναικός, μή απόλoιντο υπό των οικετών; Ούκουν αναγκάζοιτο άν τινας ήδη θωπεύειν αυτων των δούλων, και υπισχνείσθαι πολλά, και ελευθερούν, ουδέν δεόμενος, και κόλαξ αυτός αν θεραπόντων αναφανείη και πολλή ανάγκη αυτώ, ή απολωλέναι. Τί δ', દે και άλλους ο θεός κύκλω κατοικίσειε γείτονας πολλούς αυτω, οι αν μή ανέχoιντο, εί τις άλλος άλλου δεσπόζειν αξιοί, αλλ', εί που τινα τοιούτον λαμβάνoιεν, ταις εσχάταις τιμωρούντο τιμωρίαις; "Έτι αν, οίμαι και μάλλον εν παντί κακού είη, κύκλω φρουρούμενος υπό πάντων πολεμίων.