ὢν, μὴ ἰδιώτην βίον καταβιῷ, ἀλλὰ δυστυχὴς ᾖ, καὶ αὐτῷ ὑπό τινος ξυμφορᾶς ἐκπορισθῇ, ὥςτε τυράννῳ γενέσθαι. Τεκμαίρομαι σε ἐκ τῶν προειρημένων ἀληθῆ λέγειν· ἀλλὰ οὐκ οἴεσθαι χρὴ τὰ τοιαῦτα, ἀλλ ̓ εὖ μάλα τῷ τοιούτῳ λόγῳ σκοπεῖν· περὶ γάρ τοι τοῦ μεγίστου ἡ σκέψις, ἀγαθοῦ τε βίου καὶ κακοῦ.

Σκόπει δή, εἰ ἄρα τί λέγω· δοκεῖ γάρ μοι δεῖν ἐννοῆσαι, περὶ αὐτοῦ σκοποῦντας, ἐξ ἑνὸς ἑκάστου τῶν ἰδιωτῶν, ὅσοι πλούσιοι ἐν πόλεσιν ἀνδράποδα πολλὰ κέκτηνται· οὗτοι γὰρ τοῦτό γε προσόμοιον ἔχουσι τοῖς τυράννοις, τὸ πολλῶν ἄρχειν· διαφέρει δὲ τὸ ἐκείνου πλῆθος. Οἶσθα οὖν ὅτι οὗτοι ἀδεῶς ἔχουσι, καὶ οὐ φοβοῦνται τοὺς οἰκέτας· τί γὰρ ἂν φοβοῦντο; Ἀλλὰ τὸ αἴτιον ἐννοεῖς; Ναί· ὅτι γε πᾶσα ἡ πόλις ἑνὶ ἑκάστῳ βοηθεῖ τῶν ἰδιωτῶν. Τί δέ ; εἴ τις θεῶν ἄνδρα ἕνα, ὅτῳ ἐστὶν ἀνδράποδα πεντήκοντα ἢ καὶ πλείω, ἄρας ἐκ τῆς πόλεως αὐτόν τε καὶ γυναῖκα καὶ παῖδας, θείη εἰς ἐρημίαν μετὰ τῆς ἄλλης οὐσίας τε καὶ τῶν οἰκε τῶν, ὅπου αὐτῷ μηδεὶς τῶν ἐλευθέρων μέλλοι βοηθήσειν ἐν ποίῳ ἄν τινι καὶ ὁπόσῳ φόβῳ οἴει ἂν γενέσθαι αὐτὸν περί τε αὑτοῦ καὶ παίδων καὶ γυναικὸς, μὴ ἀπόλοιντο ὑπὸ τῶν οἰκετῶν; Ούκουν ἀναγκάζοιτο ἄν τινας ἤδη θωπεύειν αὐτῶν τῶν δούλων, καὶ ὑπισχνεῖσθαι πολλὰ, καὶ ἐλευθε ροῦν, οὐδὲν δεόμενος, καὶ κόλαξ αὐτὸς ἂν θεραπόντων ἀναφανείη; πολλὴ ἀνάγκη αὐτῷ, ἢ ἀπολωλέναι. Τί δ', εἰ καὶ ἄλλους ὁ Θεὸς κύκλῳ κατοικίσειε γείτονας πολλοὺς αὐ τῷ, οἳ ἂν μὴ ἀνέχοιντο, εἴ τις ἄλλος ἄλλου δεσπόζειν ἀξιοῖ, ἀλλ ̓, εἴ πού τινα τοιοῦτον λαμβάνοιεν, ταῖς ἐσχάταις τιμωροῦντο τιμωρίαις ; Ἔτι ἂν, οἶμαι, μᾶλλον ἐν παντὶ κακοῦ εἴη, κύκλῳ φρουρούμενος ὑπὸ πάντων πολεμίων.

rannie des rois. Comment ne pas reconnaître à présent cette vérité? Mais puisqu'il s'agit du bonheur ou du malheur de la vie, fournissons

de nouvelles preuves, achevons de juger les

tyrans.

:

Ne pourrions-nous pas les comparer à ces riches propriétaires, qui donnent des ordres souverains à la foule innombrable de leurs esclaves? la seule différence, c'est que le despote en a davantage. Ces maîtres vivent pourtant sans terreur au milieu de l'immense troupeau qu'ils gouvernent, et ils ont raison de ne pas craindre l'Etat veille pour chacun de ses membres. Mais qu'un dieu transporte un de ces riches citadins avec sa femme, ses enfans et ses richesses dans une solitude lointaine, où, sans espoir d'être secouru par des hommes libres, il n'ait plus que cette multitude d'esclaves auprès de lui; combien ne va-t-il pas trembler d'être immolé par eux, lui, sa femme et ses enfans? Le voilà donc forcé d'en flatter plusieurs, de les gagner par de brillantes promesses, de les affranchir malgré lui le maître embrasse les genoux de ses esclaves; il faut les flatter ou mourir. Que sera-ce enfin, si le dieu rassemble dans le même désert un essaim nombreux de partisans de l'indépendance, irrités qu'un homme veuille commander à d'autres, et prêts à punir de mort l'ennemi de la liberté publique? Alors plus d'espérance, la mort s'offre à lui de toutes parts.

Ἆρ' οὖν οὐκ ἐν τοιούτῳ μὲν δεσμωτηρίῳ δέδεται ὁ τύ ραννος, φύσει ὢν, οἷον διεληλύθαμεν, πολλῶν καὶ παν τοδαπῶν φόβων καὶ ἐρώτων μεστός; Λίχνῳ δὲ ὄντι αὐτῷ τὴν ψυχὴν, μόνῳ τῶν ἐν τῇ πόλει οὔτε ἀποδημῆσαι ἔξεστιν οὐδαμόσε, οὔτε θεωρῆσαι, ὅσων δὴ καὶ οἱ ἄλλοι ἐλεύθεροι ἐπιθυμηταί εἰσι· καταδεδυκὼς δὲ ἐν τῇ οἰκίᾳ τὰ πολλὰ, ὡς γυνὴ, ζῇ, φθονῶν καὶ τοῖς ἄλλοις πολίταις, ἐάν τις ἔξω ἀποδημῇ καί τι ἀγαθὸν ὁρᾷ.

Οὔκουν τοῖς τοιούτοις κακοῖς πλείω καρποῦται ὁ ἀνὴρ, ὃς ἀν, κακῶς ἐν ἑαυτῷ πολιτευόμενος, ὃν νῦν δὴ σὺ αθλιώ τατον ἔκρινας τὸν τυραννικὸν, ὡς μὴ ἰδιώτης καταβιῷ, ἀλλ ̓ ἀναγκασθῇ ὑπό τινος τύχης τυραννεῦσαι, καί, ἑαυ τοῦ ὢν ἀκράτωρ, ἄλλων ἐπιχειρήσῃ ἄρχειν ; ὥσπερ εἴ τις κάμνοντι σώματι καὶ ἀκράτορι ἑαυτοῦ, μὴ ἰδιωτεύων, ἀλλ ̓ ἀγωνιζόμενος πρὸς ἄλλα σώματα καὶ μαχόμενος ἀναγκάζοιτο διάγειν τὸν βίον. Ούκουν παντελῶς τὸ πάθος ἄθλιον, καὶ τοῦ ὑπὸ σοῦ κριθέντος χαλεπώτατα ζῆν χαλεπώτερον ἔτι ζῇ ὁ τυραννῶν; Ἔστιν ἄρα τῇ ἀληθείᾳ, κἂν εἰ μή τῳ δοκῇ, ὁ τῷ ὄντι τύραννος, τῷ ὄντι δοῦλος τὰς μεγίστας θωπείας καὶ δουλείας, καὶ κόλαξ τῶν πονη ροτάτων· καὶ τὰς ἐπιθυμίας οὐδ ̓ ὁπωςτιοῦν ἀποπιμπλάς, ἀλλὰ πλείστων ἐπιδεέστατος, καὶ πένης τῇ ἀληθείᾳ φαίνεται, ἐάν τις ψυχὴν ἐπίστηται θεάσασθαι· καὶ φόβου γέμων διὰ παντὸς τοῦ βίου, σφαδασμῶν τε καὶ ὀδυνῶν πλήρης, εἴπερ τῇ τῆς πόλεως διαθέσει, ἧς ἄρχει, ἔοικεν· οὐκοῦν καὶ πρὸς τούτοις ἔτι ἀποδώσομεν τῷ ἀνδρὶ καὶ ἢ τὸ πρότερον εἴπομεν, ὅτι ἀνάγκη καὶ εἶναι, καὶ ἔτι μᾶλλον γίγνεσθαι αὐτῷ ἢ πρότερον διὰ τὴν ἀρχὴν, φθονερῷ, ἀπίστῳ, ἀδίκῳ, ἀφίλῳ, ἀνοσίῳ, καὶ πάσης κακίας πανδοκεῖ τε καὶ τροφεῖ.

Telle est la prison où le tyran, dont vous savez le caractère, est dévoré de passions et de terreurs. Malgré l'avidité de ses désirs curieux, il ne peut rompre ses chaînes; la ville est fermée pour lui seul; il ne verra jamais ce que veut voir tout homme libre; et sans cesse caché dans son palais comme une femme, il envie à ses sujets jusqu'à leur plaisir de voyager.

Un autre supplice toujours renaissant est réservé à ce malheureux, trop faible pour maîtriser son âme tyrannique, et que son mauvais génie force d'être souverain : esclave de lui-même, il a pris l'engagement de commander aux autres. N'est-ce pas le sort déplorable d'un homme malade et languissant, qui, au lieu de vivre solitaire et tranquille, serait contraint de passer toute sa vie comme un athlète dans l'arène des combats? Le tyran n'est pas moins à plaindre, et déjà malheureux par son caractère, il l'est encore plus par sa couronne. Véritablement esclave, quoi qu'en dise le vulgaire, mais le plus infortuné, le plus vil des esclaves ; flatteur de tous les méchans; incapable de satisfaire jamais ses vœux, et toujours mécontent, toujours pauvre, si l'on pense à tous les besoins de son cœur; condamné à vieillir, comme un Etat despotique, dans les inquiétudes, les angoisses et les larmes; il fait asseoir sur le trône à ses côtés

l'envie, l'injustice, la trahison ; il n'a pas un

ami, pas une vertu, et son âme n'accueille et ne nourrit que les crimes.

Καὶ ἐξ ἁπάντων τούτων μάλιστα μὲν αὐτῷ δυστυχεῖ εἶναι, ἔπειτα δὲ καὶ τοὺς πλησίον αὐτῷ τοιούτους ἀπεργάζεσθαι.

DE REPUBLICA, ΙΧ.

LITTERA DATA

AD SYRACUSANOS.

Εἶ πράττειν. Ἃ δ ̓ ἂν διανοηθέντες μάλιστα, εὖ πράττοιτε ὄντως, πειράσομαι ταῦθ ̓ ὑμῖν κατὰ δύναμιν διεξελθεῖν. Ἐλπίζω δὲ οὐχ ὑμῖν μόνοις ξυμβουλεύσειν τὰ ξυμ φέροντα πᾶσι τοῖς ἐν Συρακούσαις, ὑμῶν δὲ καὶ τοῖς ἐχθροῖς καὶ πολεμίοις, πλὴν εἴ τις αὐτῶν ἀνοσιουργός γέγονε· ταῦτα γὰρ ἀνίατα, καὶ οὐκ ἄν ποτέ τις αὐτὰ ἐκνίψειε. Νοήσατε δὴ ἃ λέγω νῦν.

Ἔσθ ̓ ὑμῖν κατὰ Σικελίαν πᾶσαν, λελυμένης τῆς τυ ραννίδος, πᾶσα μάχη περὶ αὐτῶν τούτων· τῶν μὲν βουλο μένων ἀναλαβεῖν πάλιν τὴν ἀρχήν· τῶν δὲ τῇ τῆς τυραννί δος ἀποφυγῇ τέλος ἐπιθεῖναι. Ξυμβουλὴ δὴ περὶ τῶν τοιούτων ὀρθὴ δοκεῖ ἑκάστοτε τοῖς πολλοῖς εἶναι, ταῦτα ξυμβουλεύειν δεῖν, ἃ τοὺς μὲν πολεμίους ὡς πλεῖστα κακὰ ἐξεργάσεται, τοὺς δὲ φίλους ὡς πλεῖστα ἀγαθά· τὸ δὲ οὐδαμῶς ῥᾴδιον, πολλὰ κακὰ δρῶντα τοὺς ἄλλους, μὴ οὐ καὶ πάσχειν αὐτὸν πολλὰ ἕτερα. Δεῖ δὲ, οὐ μακρὰν ἐλθόντας ποι, τὰ τοιαῦτα ἐναργῶς ἰδεῖν· ἀλλ ̓ ὅσα νῦν γέγονε τῇδε αὐτοῦ περὶ Σικελίαν, τῶν μὲν ἐπιχειρούντων δρᾶν, τῶν δὲ ἀμύνασθαι τοὺς ὁρῶντας, ἀκὰν ἄλλοις μυθολογοῦντες ἱκανοὶ γίγνοισθ ̓ ἂν ἑκάστοτε διδάσκαλοι, τούτων μὲν δὴ σχεδὸν οὐκ ἀπορία.