Τών δε όσα γένοιτ' άν ή πάσι ξυμφέροντα έχθρούς τε και φίλους, ή ότι σμικρότατα κακά αμφοίν, ταύτα ούτε ράδιον οράν, ούτε ιδόντα επιτελείν. Ευχή δε προσέoικεν η τοιαύτη ξυμβουλή τε και επιχείρησις του λόγου· έστω δη παντάπασι μεν ευχή τις από γαρ θεών χρή πάντα αρχόμενον αεί λέγειν τε και νοεϊν. Επιτελής δ' είη, σημαίνουσα ημίν τοιόνδε τινά λόγον.

Νύν υμίν και τους πολεμίοις σχεδόν, εξ ούπερ γέγονεν ο πόλεμος, ξυγγένεια άρχει μία δια τέλους , ήν ποτε κατέστησαν οι πατέρες υμών εις απορίαν ελθόντες τήν άπασαν, τόθ' ότε κίνδυνος εγένετο έσχατος Σικελία τη των Ελλήνων, υπό Καρχηδονίων ανάστατον όλην έκβαρβαρωθείσαν γενέσθαι. Τότε γαρ εϊλοντο Διονύσιον μεν, ως νέον και πολεμικών, επί τας του πολέμου πρεπούσας αυτώ πράξεις» ξύμβουλον δε, και πρεσβύτερον, Ιππαρίνον: επί σωτηρία της Σικελίας αυτοκράτορας, ώς φασι, τυράννους επονομάζοντες. Και, είτε δή θείαν τις ηγείσθαι βούλεται τύχην και θεόν, είτε την των αρχόντων αρετήν, είτε και το ξυναμφότερον, μετά των τότε πολιτών της σωτηρίας αιτίαν ξυμβήναι γενομένην, έστω ταύτη όπη τις υπολαμβάνει σωτηρία δ' ούν ούτω ξυνέβη τοϊς τότε γενομένοις· τοιούτων ούν αυτών γεγονότων, δίκαιόν που τοις σώσασι πάντας χάριν έχειν. Ει δέ τι τον μετέπειτα χρόνον η τυραννίς ουκ ορθώς τη της πόλεως δωρεά κατακέχρηται , τούτων δίκας τάς μεν έχει, τα δέ τινέτω. Τίνες ούν δή δίκαι αναγκαίως ορθαι γίγνοιντ' αν εκ των υπαρχόντων αυτούς και Ει μεν ραδίως υμείς αποφυγείν οίοί τ'

Mais faire du bien ou le moins de mal possible à tous les partis , est un art plus difficile à trouver; et si on le trouve, il n'est pas aisé d'en suivre les règles. Aussi, lorsque j'ose entreprendre pour vous cette recherche salutaire, c'est comme un veu que j'adresse aux dieux immortels : oui, c'est un veu que je fais, et toutes nos paroles, tous nos sentimens doivent commencer par les dieux. Qu'ils daignent m'inspirer, et que mon veu soit rempli !

Les Syracusains , et leurs factions mêmes, depuis qu'elles existent, ont obéi sans interruption à une famille royale , que vos pères établirent dans un moment de terreur, quand la Sicile grecque, ravagée par les Carthaginois, fut menacée de devenir barbare. Ils choisirent Denys, jeune guerrier, pour conduire les opérations militaires , et Hipparinus , sage vieillard, pour le conseiller : le danger de la Sicile leur fit accorder à lous deux ce pouvoir absolu , que vous nommez tyrannie. Soit qu'une fortune divine ou un dieu même voulût sauver vos ancêtres, soit que le mérite des chefs, joint à la valeur des troupes, leur donnât la vica toire, soit toutes ces causes ensemble, la Sicile fut délivrée; et il est juste peut-être de ne pas oublier les libérateurs de la patrie. Si, dans la suite, la tyrannie n'a pas fait un bon usage du présent qu'elle avait reçu de vous, elle en a été punie; qu'elle le soit encore. Mais où trouver une juste punition pour de telles fautes ? Si vous pouviez facilement vous soustraire sans de grands périls et de granda

PENSÉES DE PLATON.

21

ήτε αυτούς και άνευ μεγάλων κινδύνων και πόνων, και 'κείνοι ελεϊν ευπετώς πάλιν την αρχήν, ουδ' αν ξυμβουλεύειν οίόν τ' ήν τα μέλλοντα ρηθήσεσθαι" νύν δ' εννοείν υμάς αμφοτέρους χρεών και αναμιμνήσκεσθαι , ποσάκις εν ελπίδι εκάτεροι γεγόνατε του νύν οίεσθαι σχεδόν αεί τινός σμικρού επιδεείς είναι το μη πάντα κατά νουν πράττειν' και δή και ότι το σμικρόν τούτο μεγάλων και μυρίων κακών αίτιον εκάστοτε ξυμβαίνει γιγνόμενον. Και πέρας ουδέν ποτε τελείται ξυνάπτει δε αεί παλαιά τελευτή δοκούσα, αρχή φυoμένη νέα. Διολέσθαι δ' υπό του κύκλου τούτου κινδυνεύσει και το τυραννικόν άπαν , και το δημοτικόν γένος ήξει δε, εάνπερ των είκότων γίγνηται τι και απευκτών, σχεδόν εις ερημίαν της Ελληνικής φωνής Σικελία πάσα , Φοινίκων ή 'Οπικών μεταβαλούσα είς τινα δυναστείας και κράτος.

Τούτων δή χρή πάση προθυμία πάντας τους Έλληνας τέμνειν φάρμακον. Ει μεν δή τις ορθότερον άμεινόν τ' έχει του υπ' εμού ρηθησομένου, ενεγκών εις το μέσον, ορθότατα φιλέλλην αν λεχθείη. “Ο δέ μοι φαίνεται πη, τανύν εγώ πειράσομαι πάση παρρησία και κοινώ τινι δικαίω λόγω χρώμενος δηλούν. Λέγω γαρ δή και διαιτητού τινά τρόπον διαλεγόμενος , ως δυοίν τυραννεύσαντί τε και τυραννευθέντι, ως ένα εκατέρω παλαιάν εμήν ξυμβουλήν.

Και νύν δ' όγ' εμός λόγος αν είη ξύμβουλος τυράννω παντί : Φεύγειν μεν τούνομά τε και τούργον τούτο εις βασιλείαν δε, ει δυνατόν είη, μεταβαλείν • δυνατόν δε, ως έδειξεν έργω σοφός ανήρ και αγαθός Λυκούργος. Ος, ιδών το των οικείων γένος

>

maux à l'autorité de vos princes , ou s'ils reprenaient tranquillemet la souveraineté, mes conseils vous seraient inutiles ; mais souvenez-vous les ups et les autres combien de fois vous vous êtes déjà flattés qu'il ne restait plus à votre ambition que de faibles obstacles à vaincre, et combien ces faibles obstacles, qu'il fallail renverser encore, ont coûté aux deux partis de sang et de larmes. Ainsi vos maux n'ont point de fin, et l'instant où vous les croyez à leur terme est l'instant où ils vont renaître. Dans ce cercle de calamités, vous finirez par périr ensemble, vous, amis du peuple, et vous, amis des tyrans; le jour viendra , jour aussi certain que déplorable, où la Sicile n'entendra plus la voix d'un seul Grec , et sera tout entière soumise aux barbares de Carthage ou d'Italie.

C'est donc le devoir de tous les Grecs de ne rien négliger pour prévenir ce fatal moment; et si quelque autre vous propose des moyens plus sages et plus sûrs que les miens, qu'on le proclame aussitôt l'ami de sa patrie. Pour moi, je tâcherai de vous dire mon opinion avec toute liberté, et de vous tenir le langage de la justice et de la raison. Comme un arbitre , je parle tour-à-tour aux maîtres et aux sujets ; voici les conseils que je leur ai toujours donnés.

Et d'abord, je dis aus tyrans : Gardez-vous d'un nom et d'une souveraineté funestes; devenez rois, si vous le pouvez; et vous le pouvez, comme l'a fait voir le sage, le vertueux Lycurgue. Instruit par l'exemple des princes alliés de sa famille, qui, de rois devenus εν Αργει και Μεσσήνη εκ βασιλέων είς τυράννων δύναμιν αφικομένους, και διαφθείραντας εαυτούς τε και την πόλιν εκατέρους εκατέραν, δείσας περί της αυτού πόλεως άμα και γένους, φάρμακον επήνεγκε την των γερόντων αρχών , και τον των εφόρων δασμών, της βασιλικής αρχής σωτήριον ώςτε γενεάς τοσαύτας ήδη μετ' ευκλείας σώζεσθαι , νόμος επειδή κύριος εγένετο βασιλεύς των ανθρώπων, αλλ' ουκ άνθρωποι τύραννοι νόμων.

“Ο δή και νύν ούμός λόγος πάσι παρακελεύεται τοις μεν τυραννίδος εφιεμένους και αποτρέπεσθαι και φεύγειν φυγή απλήστω πεινώντων ευδαιμόνισμα ανθρώπων και ανοήτων· είς βασιλέως δ' είδος πειράσθαι μεταβάλλειν, και δουλεύσαι νόμοις βασιλικούς, τας μεγίστας τιμάς κεκτημένους παρ' εκόντων τε ανθρώπων και των νόμων.

Τοίς δε δή ελεύθερα διώκουσιν ήθη, και φεύγουσι τον δούλειον ζυγών, ως ον κακόν, ευλαβείσθαι ξυμβουλεύουμ' αν μη ποτε, απληστία ελευθερίας άκαιρου τινός, εις το των προγόνων νόσημα εμπέσωσιν· δ διά την άγαν αναρχίαν οι τότε έπαθον, αμέτρο ελευθερίας χρώμενοι έρωτα. Οι γάρ προ Διονυσίου και Ιππαρίνου άρξαντες Σικελιώται, τότε, ώς ώοντο, ευδαιμόνως έζων, τρυφώντές τε και άμα αρχόντων άρχοντες του και τους δέκα στρατηγούς κατέλυσαν βάλλοντες τους προ Διονυσίου, κατά νόμον ουδένα κρίναντες, ίνα δή δουλεύοιεν μηδενί μήτε ξυν δίκη, μήτε νόμω δεσπότη, ελεύθεροι δ' είεν πάντη πάντως. Όθεν αι τυραννίδες εγένοντο αυτούς δουλεία γαρ και ελευθερία,