Images de page
PDF
ePub

ἂν τὰ νῦν ὑφ ̓ ἡμῶν λεχθέντα, οἷον ὀνείρατα θεῖα ἐπισ στάντα ἐγρηγορόσιν, ἐναργῆ τε ἐξεργάσησθε τελεσθέντα καὶ εὐτυχή.

EPIST. VIII.

PRÆSES INSTITUENDE JUVENTUTIS.

ἜΣτα ἄρχων ἡμῖν ὁ τῆς παιδείας ἐπιμελητὴς πάσης

θηλειῶν τε καὶ ἀῤῥένων· εἷς μὲν δὴ καὶ ὁ τούτων ἄρξων ἔστω κατὰ νόμους. Ετῶν μὲν γεγονὼς μὴ ἔλαττον, πεντήκοντα· παίδων δὲ γνησίων πατὴρ, μάλιστα μὲν υἱέων καὶ θυγατέρων, εἰ δὲ μὴ, θατέρα. Διανοηθήτω δὲ αὐτός τε ὁ προκριθεὶς, καὶ ὁ προκρίνων, ὡς οὖσαν ταύτην τὴν ἀρχὴν τῶν ἐν τῇ πόλει ἀκροτάτων ἀρχῶν πολύ μεγίστην.

Παντὸς γὰρ δὴ φυτοῦ ἡ πρώτη βλάστη, καλῶς ὁρμη θεῖσα πρὸς ἀρετὴν τῆς αὐτοῦ φύσεως, κυριωτάτη τέλος ἐπιθεῖναι τὸ πρόσφορον, τῶν τε ἄλλων φυτῶν, καὶ τῶν ζώων ἡμέρων καὶ ἀγρίων, καὶ ἀνθρώπων. Ἄνθρωπος δὲ, ὡς φαμὲν, ἡμερον· ὅμως μὴν παιδείας μὲν ὀρθῆς τυχὸν καὶ φύσεως εὐτυχοῦς, θειότατον ἡμερώτατόν τε ζῶον γίγνεσθαι φιλεῖ· μὴ ἱκανῶς δὲ ἢ μὴ καλῶς τραφέν, ἀγριώτατον ὁπόσα φύει γῆ. ὧν ἕνεκα οὐ δεύτερον οὐδὲ πάρεργον δεῖ τὴν παίδων τροφὴν τὸν νομοθέτην ἐᾶν γίγνεσθαι πρῶτον δὲ ἄρξασθαι χρεὼν τὸν μέλλοντα αὐτῶν ἐπιμελεῖσθαι καλῶς, αἱρεθῆναι τῶν ἐν τῇ πόλει

que mon cœur m'inspire, tels que des songes divins qui vous instruisent sans mystère, enfanteront pour vous la réalité de la gloire et du bonheur.

LETTRE VIII.

LA

LE CHEF DE L'ÉDUCATION.

La République a besoin d'un magistrat qui préside

à l'éducation des garçons et des filles; un seul chef leur sera donné par les lois. Il n'aura pas moins de cinquante ans, et sera père d'enfans légitimes des deux sexes, s'il est possible, mais au moins de l'un des deux. L'homme choisi pour cette place, et ceux qui le choisiront, doivent savoir que parmi les grandes fonctions de l'Etat, il n'y en a pas de plus noble et de plus sacrée.

Le succès de la première croissance annonce déjà la perfection, dans les végétaux, dans les animaux doux ou sauvages, enfin, dans l'homme même. L'homme est d'une nature douce; mais, jointe à un heureux génie, une éducation sage le rend le plus doux et le plus divin des êtres animés; sans éducation ou sans sagesse, il en devient le plus sauvage. Le législateur ne donnera donc pas à l'éducation le dernier, ni même le second rang dans ses pensées; qu'il commence, s'il veut s'en occuper dignement, par chercher le citoyen qui remplisse le mieux tous ses devoirs : c'est à celui-là

ὃς ἂν ἄριστος εἰς πάντα ᾖ, τοῦτον κατὰ δύναμιν ὅτι μάλιστα αὐτοῖς καθιστάντα προστάτην καὶ ἐπιμελητήν.

Αἱ πᾶσαι τοίνυν ἀρχαί, πλὴν βουλῆς καὶ πρυτα νέων, εἰς τὸ τοῦ ̓Απόλλωνος ἱερὸν ἐλθοῦσαι, φερόντων ψῆφον κρύβδην τῶν νομοφυλάκων, ὅντιν ἂν ἕκαστος ἡγῆται κάλλιστ ̓ ἂν τῶν περὶ παιδείαν ἄρξαι γενομένων. ᾗ δ ̓ ἂν πλεῖσται ψῆφοι ξυμβῶσι, δοκιμασθεὶς ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀρχόντων τῶν ἑλομέ νων, πλὴν νομοφυλάκων, ἀρχέτω ἔτη πέντε· ἔκτῳ δὲ, κατὰ ταυτὰ, ἄλλον ἐπὶ ταύτην τὴν ἀρχὴν αἰ ρεῖσθαι......

Πάλιν δὴ τὸν τὰ πλεῖστα ἕξοντα πράγματα καλώ μεν τὸν τῶν παίδων ἐπιμελητὴν, ὃς, τῶν τε περὶ μουσικὴν, τῶν τε περὶ γυμναστικὴν ἐπιμελούμενος, οὐ πολλὴν ἕξει σχολήν. Πῶς οὖν δυνατὸς ἔσται, πρεσβύτερος ων, τοσούτων ἐπιμελεῖσθαι; Ῥᾳδίως· ὁ νόμος γὰρ αὐτῷ δέδωκε καὶ δώσει προσλαμβάνειν εἰς ταύτην τὴν ἐπιμέλειαν τῶν πολιτῶν ἀνδρῶν καὶ γυναι κῶν οὓς ἂν ἐθέλῃ· γνώσεται δὲ οὓς δεῖ, καὶ βουλή σεται μὴ πλημμελεῖν εἰς ταῦτα, αἰδούμενος ἐμφρόνως καὶ γιγνώσκων τῆς ἀρχῆς τὸ μέγεθος, λογισμῷ τε ξυνών, ὡς, εὖ μὲν τραφέντων καὶ τρεφομένων τῶν νέων, πάντα ἡμῖν κατ ̓ ὀρθὸν πλεῖ, μὴ δέ.... οὔτ' εἰπεῖν ἄξιον, οὔθ ̓ ἡμεῖς λέγομεν, ἐπὶ καινῇ πόλει τοὺς σφόδρα φιλομαντευτὰς σεβόμενοι.

DE LEGIBUS, VI, VII.

[ocr errors]

seul, autant qu'il se pourra, que le législateur doit confier la jeunesse.

Pour le trouver, qu'on s'assemble dans le temple d'Apollon, et que tous les magistrats, excepté les sénateurs et les prytanes, y donnent leur suffrage sans la participation des Gardiens des lois, à celui qu'ils jugeront le plus fait pour ce ministère. Choisi à la pluralité des voix, approuvé par tous les magistrats assemblés dans le temple, il entrera en charge pour cinq années; la sixième, on fera de la même manière une nouvelle élection....

Ce chef, obligé de surveiller dans les deux sexes la gymnastique et la musique, ou les exercices du corps et ceux de l'esprit, n'aura donc point de moment que la jeunesse ne réclame. Mais comment, à son âge, embrassera-t-il tous les détails de l'institution? La loi lui permet de s'agréger pour de si grands travaux des hommes et des femmes à son choix; ce choix sera sévère ; et le chef ne voudra jamais prendre de mauvais ministres, parce qu'il sera toujours pénétré de la grandeur de sa charge et du respect qu'il lui doit, parce qu'il sait que si les générations sont élevées dans la vertu, le vaisseau de l'Etat ne chancelle pas; mais que si... je m'arrête, je ne veux pas effrayer ceux qui, dans une République naissante, craindraient de sinistres présages.

LOIS, LIV. VI ET VII.

PENSÉES DE PLATON.

22

HOMERUS.

Τί δὲ δή; εἰ μέλλουσιν εἶναι ἀνδρεῖοι, ἆρ ̓ οὐ ταῦτά τε λεκτέον καὶ οἷα αὐτοὺς ποιῆσαι ἥκιστα τὸν θάνατον δε διέναι; ἢ ἡγεῖ τινά ποτ ̓ ἂν γενέσθαι ἀνδρεῖον, ἔχοντα ἐν αὑτῷ τοῦτο τὸ δεῖμα; Τί δέ; τὰν ᾅδου ἡγούμενον εἶναί τε καὶ δεινὰ εἶναι, οἴει τινὰ θανάτου αδεῆ ἔσεσθαι, καὶ ἐν ταῖς μάχαις αἱρήσεσθαι πρὸ ἥττης τε καί δουλείας θάνατον; Δεῖ δὴ, ὡς ἔοικεν, ἡμᾶς ἐπιστατεῖν καὶ περὶ τούτων τῶν μύθων τοῖς ἐπιχειροῦσι λέγειν, καὶ δεῖσθαι μὴ λοιδορεῖν ἁπλῶς οὕτω τὰ ἐν ᾅδου, ἀλλὰ μᾶλλον ἐπαινεῖν, ὡς οὔτ ̓ ἀληθῆ λέγοντας, οὔτ ̓ ὠφέλιμα τοῖς μέλλουσι μαχίμοις ἔσεσθαι. Ἐξαλείψωμεν ἄρα, ἀπὸ τοῦδε τοῦ ἔπους ἀρξάμενοι, πάντα τὰ τοιαῦτα·

Βουλοίμην κ' ἐπάρουρος ἐὼν θητευέμεν ἄλλῳ
Ἀνδρὶ παρ ̓ ἀκλήρῳ, ὦ μὴ βίοτος πολὺς εἴη,
Η πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν.

Καὶ τό,

Οικία δὲ θνητοῖσι καὶ ἀθανάτοισι φανείη
Σμερδαλέα, ευρώεντα, τά τε στυγέουσι θεοί περ.

Καί,

Ὦ πόποι, ἦ ρά τις ἐστὶ καὶ εἶν ἀΐδαο δόμοισι Ψυχὴ καὶ εἴδωλον· ἀτὰρ φρένες οὐκ ἔνι πάμπαν. Καὶ τό,

Οἴῳ πεπνύσθαι· τοὶ δὲ σκιαὶ ἀΐσσουσι.

« PrécédentContinuer »