res extiterit in folidum ad ipfam redit, vel alienationem fequitur.

LEX IV. Imperatores Honorius & Theodofius.

Cùm aliis fanctionibus jufferimus materna bona integra ad liberos pervenire, quod tamen mulier mariti largitate percepit, id ex eo tantum liberi conjugio procreati fibi fpeciale tanquam paternum noverint. patrimonium vindicandum. Itaque fi habens filios ad fecundas nuptias fortaffe tranfierit, fponfalitiam largitatem, quam vir fecundas con tulit in uxorem, tantummodo filii qui ex fecundo matrimonio suscepti funt pro foliditate poffideant, nec profit liberis ex priore fufceptis matrimonio, quòd mulier ad tertia minimè vota migraverit. Quòd fi pofterior vir fine liberis ex eodem matrimoniò fufceptis decefferit quicquid ab eo ex fponfalium largitate uxor fuerit confecuta, id fibi jurique fuo fciat effe collatum, etiamfi ex priore matrimonio donator filios reliquiffe doceatur. Ad maternas fanè veniens vel ex hoc, vel ex quolibet alio titulo facultates, omnis pofteritas, ex quocumque suscepta. viro, pro debita fibi portione ut à matre, vel fpontaneâ largitate, vel per reftamentum ejus fuerit collata, poffideat. Nos enim hac lege id præcipuè cuftodiendum effe decernimus, ut ex quocumque conjugio. fufcepti filii, patrum fuorum fponfalitias retineant facultates. Dat. 3.. Non. Novembr. Ravenna Hon. XIII. Theod. X. A. A. Conff. 422.

LEX V. Imperatores Theodofius & Valentinianus.

Generaliter cenfemus, quocumque cafu conftitutiones ante hanc legem, mulierem liberis communibus, morte mariti matrimonio dissoluto, quæ de bonis mariti ad eam devoluta funt, fervare fanxerunt; iifdem cafibus maritum quoque quæ de bonis mulieris ad eum devoluta funt, morte mulieris matrimoniò diffoluto, communibus liberis fervare. Nec intereft fi alter pro marito donationem ante nuptias, vel pro muliere dotem crediderit offerendam. Hoc obfervari præcipimus, licet res ante nuptias donate (ut adfolet fieri) in dotem à muliere re digantur. Dominium autem rerum quæ liberis per hujus legis vel præteritarum conftitutionum auctoritatem fervantur ad liberos pertinere decernimus. Itaque, defuncto eo qui eas liberis fervabat, extantes ab omni poffeffore liberi vindicabunt; confumptas verò ab hæredibus ejus exigent qui eas fervare debuerat. Alienandi fanè, vel obligandi fuo nomine eas res quæ liberis fervari præceptæ funt, eis qui refervaturi funt, adempta licentia eft; negotia vero liberorum patri utiliter adminiftrare concedimus; dividendi quoque res inter eos li beros ipfis parentibus pro fuo arbitrio, vel eligendi quem voluerint,, licentiam non denegamus.

1. In iis autem cafibus, in quibus res ut paternas mater liberis communibus fervare præcepta eft, (hoc eft, ubi morte mariti matrimonio diffoluto mulier ad alias nuptias pervenerit) vel ubi res ut maternas patrem liberis communibus fervare cenfuimus, (hoc est, ubi morte mulieris matrimonio diffoluto, vir ad alias nuptias venerit) si hære. ditatem ejus parentis qui prior mortuus eft non adierint liberi, licebit eis tanquam ejus tantum res fuerint, qui pofterior, moritur, eas fibimet vindicare, fcilicet fi ejus, qui pofterior moritur, hæreditatem cre diderint adeundam;ne quod favore liberorum inductum est, quibusdam · cafibus ad læfionem eorum videatur inventum.

Auth. ex Novella 22. cap. 23. & 26.

Ha res lucro cedunt liberis, licet hæredes non fint patris aut matris, aut utriufque, nifi fuerint ingrati, & probetur ingratitudo.

§. 2. Illud etiam humanis fenfibus huic legi credidimus inferendum, cafu quo ut eo quoque lucratur, vel mulier res quæ ad eam à marito perveniunt; vel maritus ea quæ ex bonis mulieris ad eum tranfeunt hoc eft, ubi primum matrimonium alterius morte diffolvitur, nec fuperftes ad fecundas nuptias pervenit, fi res vel maritus, vel uxor, hoc eft, qui fuperftes eft, non confumpferit, vel alienaverit (quod eis ad fecundas nuptias non venientibus quafi rerum dominis conceffum effe non dubium eft) liberis liceat res à patre profectas ut paternas, à matre ut maternas accipere. Dat. 7. Id. Septemb. C. P. Theod. A. xviij. & Fefto Conff. 444.

Auth. ex Novella 98. cap. 1.

Uxore mortua, quod vir ex dote lucratur filiis communibus omni-modo refervatur quantum ad proprietatem, ufufructu patri conceffo; idem eft ex parte mulieris fi lucretur ex fponfalitia largitate. Item fi aliter maarimonium folvatur fuper iifdem lucris loquitur hæc eadem conftitutio.

Auth. ex Novella 127. cap. 3.

Si tamen abftineat mater à fecundis nuptiis, habebit & ipfa proprietatis portionem pro numero liberorum. Idem in patre obtinet, & in omnibus afcendentibus à fecundis nuptiis abftinentibus.

LEX VII. Imperatores Leo & Anthemius.

Hac edictali lege in perpetuum valiturâ fancimus, fi ex priore, matrimonio procreatis liberis pater, materve ad fecunda, vel tertia, aut ulteriùs repetiti matrimonii vota migraverit, non fit ei licitum novercæ, vel vitrico, teftamento, vel fine scriptura, feu codicillis

hæreditatis jure, five legati, five fideicommiffi titulo, plus relinque re, nec dotis, aut ante nuptias donationis nomine, feu mortis causâ hay bitâ donatione conferre, nec inter vivos confcribendis donationibus (quæ etfi conftante matrimonio civili jure interdictæ fint, morte tamen donatoris ex certis caufis confirmari folent) quàm filio, vel filiæ, fi unus vel una extiterit. Quòd fi plures liberi fuerint, fingulis æquas partes habentibus, minimè plus quam ad unumquemque eorum pervenerit, ad eorum liceat vitricum, novercamve transferri. Sin autem non æquis portionibus ad eofdem liberos memoratæ tranfierint faculta tes, tunc quoque non liceat plus eorum novercæ, vel vitrico tefta mento relinquere, vel donare, feu dotis, vel ante nuptias donationis titulo conferre quàm filius, vel filia habet cui minor portio ultimâ volantate derelicta vel data fuerit, aut donata; ita tamen ut quarta pars quæ eifdem liberis debetur ex legibus nullo modo minuatur, nisi : ex iis caufis quæ de inofficiofo excludunt querelam. Quam obfervationem in perfonis etiam avi vel aviæ, proavi & proaviæ, nepo tum, vel neptium, item pronepotum & proneptium, five in poteftate, five emancipati, emancipatæve fint, ex paterna, vel materna linea. venientibus cuftodire cenfemus. J Sin verò plus quam ftatutum eft aliquid novercæ vel vitrico relictum, vel donatum, aut datum fuerit; jd quod plus relictum, vel donatum, aut datum fuerit, tanquam non feriptum, neque derelictum, vel donatum, aut datum fit, ad perfonas deferri liberorum, & inter eas dividi jubemus, omni circumfcriptione, fi qua per interpofitam perfonam, vel alio quocumque mo-> do fuerit excogitata, ceffante.

§. 1. His illud adjungimus, ut mulier in iis cafibus, in quibus ante nuptias donationes, coeteras etiam res à marito ad fe devolutas, fecundùm priorum legum ftatuta, liberis communibus, ut paternas, fervare: compellitur, hoc eft, ubi morte mariti matrimonio diffoluto, ad alias nuptias venerit, immobilium rerum & mancipiorum, annonarum quo¬ que civilium ufufructu dumtaxat vitæ fuæ temporibus potiatur alienatione earum penitùs interdictâ. Mobilium verò rerum, juftis pretis, æftimatione habitâ per eos quos utraque pars elegerit arbitros judicaturos, interpofito facramento, fimili modo ufumfructum habeat, fi idoneam fidejuffionem præbuerit, quòd eafdem res mobiles, vel earum pretium filiis, & filiabus ex eodem matrimonio procreatis, vel, poft mortem eorum, nepotibus & neptibus ex iifdem liberis procreatis, five omnibus, five uno, unâve fuperftite mori contigerit, fecundùm legum modum, reftituat, vel certè, fi fidejuffiones idoneas præftare diftulerit, aut nequiverit; prædictæ res mobiles nondum matri à liberis traditæ apud eofdem manebunt: folutæ verò eidem matri, vel ab eâdem

detentæ reftituentur liberis, fi tamen ab his fidejuffio idonea matri fuerit oblata quâ, caveri debet, quod eidem fuperftiti, pro ufufructu earumdem rerum mobilium, vel pretio quo taxatæ funt, ufurarum nomine, centefimæ partem tertiam, annuis quibufcumque temporibus præftare non different; ita tamen, ut in eadem fidejuffione, hoc quoque caveatur, quòd à filiis filiabufve, vel ex his progenitis liberis fi ante eandem matrem omnes eos obire contigerit,) omnes res prædicta mobiles, fecundùm legum moderationem, matri, ut ad eam luctuofum lucrum redeat, ) reftituantur. Erit itaque licitum utrilibet parti, quæ fidejuffionem præbuerit, fi fibi commodum effe perpexerit, his rebus mobilibus uti frui, eafdemque dare mutuo, vel obligare, vel vendere, ut ex his maximè liberi acquirentes poffint materno affectui fine fuo incommodo defervire. Sin autem utraque pars prædictam fidejuffionem diffimulaverit, aut fortè offerre nequiverit, exdem res apud mulierem ufque in diem vitæ fuæ manebunt.

་

Auth. ex Novella 2. cap. 4, & ex Novella 22. cap. 45.

Sed fi aurum fuerit in donatione propter nuptias fcriptum, cautio ufuvarum exponitur, non autem aurum exigitur; nifi fortè viri fubftantia ha-beat aurum, & cætera quæ fcripta fuere.

§. 2. Omnibus videlicet iifdem maritalibus facultatibus, iis etiam quas habet habiturave eft, tanquam fi jure pignoris vel hypothecæ fuppofitæ fint, fuper eadem ante nuptias donatione, vel rebus aliis ad eam ex mariti fubftantiâ devolutis, ex eo die quo eædem res ad eam pervenerint, liberis obligatis; ut fi quis poft traditas matri, vel detentas ab ea res, fi ita contigerit, contractum aliquem cum eadem muliere inierit, se repetitis nuptiis copulaverit, in vindicandis iifdem fuppofitis rebus pofteriores habeantur; liberis qui ex eodem matrimonio procreati funt, & nepotibus neptibufque, qui ex iifdem liberis geniti funt, fine dubio præponendis.

, quæ

§. 3. Sin verò liberorum fuorum affectione fervata, pater materve ad alias nuptias migrare noluerit, neque vir iis quæ de bonis uxoris ad Je tranfeunt, neque mulier rebus quæ ex fubftantia mariti ad fe pervenerunt, pro fuo arbitrio uti, vel eas res vendere aut quocumque jure vel modo alienare, vel pignoris jure feu hyppothecæ, fi voluerint, obligare, utpote domini earum, prohibebuntur: Extantes autem prædictas res, fi non fuerint alienatæ, vel confumptæ, vel suppositæ, licebit liberis vindicare, etiam non adeuntibus hæreditatem parentum. Dat. 2. Calend. Mart. Martiano & Zenone. Conff. 469.

LEX VII. Imperator Zeno.

In quibus cafibus pater dotem, mater ante nuptias donationem, vel alias res ad fe ex altera parte devolutas, filiis utriufque fexûs fervare præcepti funt ; fi quem ex filiis, vel filiabus ante patris vel matris obi tum mori contigerit (five ante fecundas nuptias, five poftea) filio vel filiâ, nepote, vel nepte, vel pluribus, patre fuo adhuc vivo, vel matre fuperftite, derelictis; portionem quæ defuncto filio, vel filiæ debebatur, vel lucrum ex ea, non ad fratres, vel forores mortui, fed ad filios ejus, vel filias, vel nepotes utriufque fexûs, aut pronę potes (avis, vel proavis fuperftitibus) pervenire decernimus; eligendi videlicet quos voluerint ex liberis fuperftitibus non ademptâ licen tiâ. Dat. Kalend. Mart. Ello. V. C. Conf. 478.

LEX VIII. Imperator Juftinianus.

Si quis prioris matrimonii filiorum ante fecundas nuptias patris, vel matris mortuus fuerit (filiis à fe, vel nepotibus, vel pronepotibus relictis) partem ejus non ad fratres, vel, fi nullus alius frater, vel fozor fit, ad patrem, vel matrem ejus pervenire, fed ad filios, vel nepo vel pronepotes ejufdem mortuæ perfonæ, fancimus; ut five unus five plures fint, eam tantummodo partem vindicare poffint, quæ mor tuo competiit.

tes,

§. 1. Illud etiam certa fanctione definire cenfemus, ut fi quis, vel fi qua ex alio matrimonio filiis procreatis, minimè ad fecundas nuptias venerit, eodem modo liceat quidem genitori vel genitrici, res ex priore conjugio fibi acquifitas, quomodo voluerit, alienare, vel adminif ftrare: fi quæ verò earum minimè fint alienatæ, poffint liberi, etiam non adeuntes paternam vel maternam hæreditatem, eas vindicare. §. 2. Certum effe fancimus quòd etiam illa de cætero videbitur earumdem fuiffe rerum alienatio, quæ in teftamento genitoris vel genitricis, vel fpecialiter relinquendo, vel generaliter hæredem inftituendo facta fit.

Auth. ex Novella 22. cap. 20,

'Nunc autem, nifi expreffim tranfponat in alios, præfumitur ipfis confervare talia lucra.

§. 3. Talem verò licentiam datam filiis, ut etiam non adeuntes pa ternam, vel maternam hæreditatem, lucra vindicarent, quæ parens eorum ex matrimonio quod fecundo thoro minimè mutavit, fibi acquifita non alienavit, nullo modo eis concedimus, fi paternam vel maternam hæreditatem ab inteftato ex parte, ( fi fortè alii etiam ex

anteriore