Images de page
PDF
ePub

σύνης τε καὶ λαιμαργίας οὐ πάντα ἱκανῶς ἀνασκεψάμε νον ἑλέσθαι, ἀλλ ̓ αὐτὸν λαθεῖν ἐνοῦσαν εἱμαρμένην παίδων αὑτοῦ βρώσεις καὶ ἄλλα κακά. Ἐπειδὴ δὲ κατὰ σχολὴν σκέψασθαι, κόπτεσθαί τε καὶ ὀδύρεσθαι τὴν αἵρε σιν, οὐκ ἐμμένοντα τοῖς προῤῥηθεῖσιν ὑπὸ τοῦ προφήτου· οὐ γὰρ ἑαυτὸν αἰτιᾶσθαι τῶν κακῶν, ἀλλὰ τύχην τε, καὶ δαίμονας, καὶ πάντα μᾶλλον ἀνθ ̓ ἑαυτοῦ. Εἶναι δὲ αὐτὸν τῶν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἡκόντων, ἐν τεταγμένῃ πολιτείᾳ ἐν τῷ προτέρῳ βίῳ βεβιωκότα, ἔθει, ἄνευ φιλοσοφίας, ἀρετῆς μετειληφότα. Ὡς δὲ καὶ εἰπεῖν, οὐκ ἐλάττους εἶναι ἐν τοῖς τοιούτοις ἁλισκομένους τοὺς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἥκοντας, ἅτε πόνων ἀγυμνάστους· τῶν δ ̓ ἐκ τῆς γῆς τοὺς πολλοὺς, ἅτε αὐτούς τε πεπονηκότας, ἄλλους τε ἑωρακότας, οὐκ ἐξ ἐπιδρομῆς τὰς αἱρέσεις ποιεῖσθαι· Διὸ δὴ καὶ μεταβολὴν τῶν κακῶν καὶ τῶν ἀγαθῶν ταῖς πολλαῖς τῶν ψυχῶν γίγνεσθαι, καὶ διὰ τὴν τοῦ κλήρου τύχην. Ἐπεὶ, εἴ τις ἀεὶ, ὁπότε εἰς τὸν ἐνθάδε βίον ἀφικνοῖτο, ὑγιῶς φιλοσο φοῖ, καὶ ὁ κλῆρος αὐτῷ τῆς αἱρέσεως μὴ τελευταῖος πίπτοι, κινδυνεύει, ἐκ τῶν ἐκεῖθεν ἀπαγγελλομένων, οὐ μόνον ἐνθάδε εὐδαιμονεῖν ἂν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐνθένδε ἐκεῖσε καὶ δεῦρο πάλιν πορείαν οὐκ ἂν χθονίαν καὶ τραχεῖαν πορεύ εσθαι, ἀλλὰ λείαν τε καὶ οὐρανίαν.

Ταύτην γὰρ δὴ ἔφη τὴν θέαν αξίαν εἶναι ἰδεῖν, ὡς ἕκασται αἱ ψυχαὶ ᾑροῦντο τοὺς βίους· ἐλεεινήν τε γὰρ ἰδεῖν εἶναι καὶ γελοίαν καὶ θαυμασίαν· κατὰ ξυνήθειαν γὰρ τοῦ προτέρου βίου τὰ πολλὰ αἱρεῖσθαι. Ἰδεῖν μὲν γὰρ ψυχὴν ἔφη τήν ποτε Ὀρφέως γενομένην, κύκνου βίον αἱρουμένην μίσει τοῦ γυναικείου γένους, διὰ τὸν

1

son ignorance, son avidité l'empêchèrent de tout apercevoir d'un coup-d'œil, et en se jetant sur sa proie, il ne vit pas qu'il se condamnait à dévorer ses enfans et à souffrir d'horribles maux. Mais bientôt il ouvre les yeux, il se lamente, il pleure, il oublie les leçons du ministre, et finit par accuser de ses maux la fortune, les Génies, tout excepté lui-même. Cet homme venait des cieux, où il avait vécu sous un sage gouvernement, et pratiqué la vertu par caractère plutôt que par philosophie. J'observai même que ses concitoyens étaient plus faciles à séduire, parce qu'ils n'avaient pas lutté avec le malheur; tandis que les habitans de notre monde, qui avaient souffert et vu souffrir, choisissaient rarement sans réflexion. Ce motif, joint au hasard des rangs, changeait en mal ou en bien presque toutes les destinées. Ainsi, qu'un homme arrivé sur notre terre s'y forme à une saine philosophie, s'il n'obtient pas un jour le dernier sort, il peut être certain, après avoir été heureux parmi nous, de passer encore de ce monde dans l'autre et de revenir ici-bas, non par la route affreuse de l'abîme, mais par le doux chemin des cieux.

Il est curieux de voir toutes ces âmes faire leur choix; mais c'est un objet de douleur, de pitié et de surprise, d'en voir le plus grand nombre régler leur préférence sur leur vie passée. J'étais présent quand l'âme d'Orphée vint animer le corps d'un cygne: irrité contre les femmes, il ne voulait pas devoir une seconde fois la vie au sexe qui lui avait

ὑπ ̓ ἐκείνων θάνατον οὐκ ἐθέλουσαν ἐν γυναικὶ γεννηθεῖσαν γενέσθαι· ἰδεῖν δὲ τὴν Θαμύρου, ἀηδόνος ἑλομένην· ἰδεῖν δὲ καὶ κύκνον μεταβάλλοντα εἰς ἀνθρωπίνου βίου αἵρεσιν, καὶ ἄλλα ζῶα μουσικὰ ὡσαύτως, ὡς τὸ εἰκός. Τὴν δὲ λαχοῦσαν ψυχὴν ἑλέσθαι λέοντος βίον· εἶναι δὲ τὴν Αἴαντος τοῦ Τελαμωνίου, φεύγουσαν ἄν θρωπον γενέσθαι, μεμνημένην τῆς τῶν ὅπλων κρίσεως. Τὴν δ ̓ ἐπὶ τούτῳ Ἀγαμέμνονος· ἐχθρὰν δὲ καὶ ταύτην τοῦ ἀνθρωπίνου γένους διὰ τὰ πάθη, ἀετοῦ διαλλάξαι βίον. Ἐν μέσοις δὲ λαχοῦσαν τὴν Αταλάντης ψυχὴν, κατιδοῦσαν μεγάλας τιμὰς ἀθλητοῦ ἀνδρὸς, οὐ δύνασθαι παρελθεῖν, ἀλλὰ λαβεῖν. Μετὰ δὲ ταύτην ἰδεῖν τὴν Ἐπειοῦ τοῦ Πανοπέως εἰς τεχνικῆς γυναικὸς ἰοῦσαν φύσιν. Πόῤῥω δ ̓ ἐν ὑστάτοις ἰδεῖν τὴν τοῦ γελωτοποιοῦ Θερσίτου, πίθηκον ἐνδυομένην. Κατὰ τύχην δὲ τὴν Ὀδυσσέως λαχοῦσαν πασῶν ὑστάτην, αἱρησομένην ἰέναι· μνήμῃ δὲ τῶν προτέρων πόνων, φιλοτιμίας λελωφηκυίαν, ζητεῖν περιϊοῦσαν χρόνον πολύν βίον ἀνδρὸς ἰδιώτου ἀπράγμονος, καὶ μόγις εὑρεῖν κείμενόν που καὶ παρημελημένον ὑπὸ τῶν ἄλλων· καὶ εἰπεῖν ἰδοῦσαν, ὅτι τὰ αὐτὰ ἂν ἔπραξε καὶ πρώτη λαχοῦσα, καὶ ἀσμένην ἑλέ σθαι. Καὶ ἐκ τῶν ἄλλων δὴ θηρίων ὡσαύτως εἰς ἀνθρώ πους ἰέναι, καὶ εἰς ἄλληλα, τὰ μὲν ἄδικα εἰς τὰ ἄγρια, τὰ δὲ δίκαια εἰς τὰ ἥμερα μεταβάλλοντα· καὶ πάσας μίξεις μίγνυσθαι.

Ἐπειδὴ δ ̓ οὖν πάσας τὰς ψυχὰς τοὺς βίους ᾑρῆσθαι, ὥσπερ ἔλαχον, ἐν τάξει προσιέναι πρὸς τὴν Λάχεσιν. Εκείνην δ ̓ ἑκάστῳ, ὃν εἵλετο δαίμονα, τοῦτον φύλακα ξυμπέμπειν τοῦ βίου, καὶ ἀποπληρωτὴν τῶν αἱρεθέντων.

donné la mort. Le corps d'un rossignol reçut l'àme de Thamyris. Mais je vis un cygne, et des animaux qui ont comme lui le sentiment de nos arts, adopter la nature de l'homme. Une autre âme, quand son tour fut arrivé, devint l'âme d'un lion: c'était Ajax qui détestait l'humanité depuis le fatal jugement. Parut ensuite Agamemnon, que ses malheurs rendaient aussi l'ennemi des hommes ; un aigle prit la place du roi des rois. Atalante qui choisit vers la moitié, éblouie des honneurs Olympiques, ne put résister à l'envie de se faire athlète. Après elle, je vis Epéus, fils de Panopée, devenir une femme industrieuse, et, presque aux derniers rangs, un singe succéder à Thersite. Par hasard Ulysse avait le dernier sort, il parut dernier; mais encore fatigué de ses longs revers et désabusé de l'ambition, il choisit, non sans avoir cherché long-temps, la vie tranquille d'un homme privé, que tous les autres avaient laissée dédaigneusement à l'écart. En l'apercevant enfin, il s'écria qu'il n'aurait pas eu d'autre pensée quand même le premier rang lui serait échu, et il saisit avec joie son trésor. Les animaux, quels qu'ils soient, passent également les uns dans les autres ou dans le corps des hommes; ceux qui furent méchans deviennent des bêtes féroces, et les bons, des animaux apprivoisés. Toute la nature vivante est soumise aux mêmes lois.

le

Quand il ne reste plus d'âme à pourvoir d'un avenir, la foule s'avance en ordre vers Lachésis. La Parque ordonne au Génie que chacune s'est donné, de lui être toujours fidèle et d'accomplir ses vœux. Il la

Ὃν πρῶτον μὲν ἄγειν αὐτὴν πρὸς τὴν Κλωθώ, ὑπὸ τὴν ἐκείνης χεῖρά τε καὶ ἐπιστροφὴν τῆς τοῦ ἀτράκτου δίνης κυροῦντα, ἣν λαχὼν εἵλετο μοῖραν. Ταύτης δ ̓ ἐφαψάμε νον, αὖθις ἐπὶ τὴν τῆς Ἀτρόπου ἄγειν νῆσιν, ἀμεταστροφα τὰ ἐπικλωθέντα ποιοῦντα. Ἐντεῦθεν δὲ δὴ ἀμεταστρεπτί ὑπὸ τὸν τῆς Ἀνάγκης ἰέναι θρόνον, καὶ δι ̓ ἐκείνου διε ξελθόντα, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἄλλοι διῆλθον, πορεύεσθαι ἅπαν τας εἰς τὸ τῆς Λήθης πεδίον διὰ καύματός τε καὶ πνίγους δεινοῦ· καὶ γὰρ εἶναι αὐτὸ κενὸν δένδρων τε καὶ ὅσα γῇ φύει. Σκηνᾶσθαι οὖν σφᾶς ἤδη ἑσπέρας γιγνομένης παρὰ τὸν Ἀμέλητα ποταμὸν, οὗ τὸ ὕδωρ ἀγγεῖον οὐδὲν στέγει. Μέτρον μὲν οὖν τὶ τοῦ ὕδατος πᾶσιν ἀναγκαῖον εἶναι πιεῖν· τοὺς δὲ φρονήσει μὴ σωζομένους, πλέον πίνειν τοῦ μέτρου· τὸν δὲ ἀεὶ πιόντα, πάντων ἐπιλανθάνεσθαι. Ἐπειδὴ δὲ κοιμηθῆναι καὶ μέσας νύκτας γενέσθαι, βροντήν τε καὶ σεισμὸν γενέσθαι, καὶ ἐντεῦθεν ἐξαπίνης ἄλλον ἄλλη φέρεσθαι ἄνω, εἰς τὴν γένεσιν ἄττοντας ὥσπερ ἀστέρας.

Αὐτὸς δὲ τοῦ μὲν ὕδατος κωλυθῆναι πιεῖν· ὅπη μέντοι καὶ ὅπως εἰς τὸ σῶμα ἀφίκοιτο, οὐδὲν εἰδέναι· ἀλλ ̓ ἐξαίφνης ἀναβλέψας ἰδεῖν ἕωθεν αὑτὸν ἤδη κείμενον ἐπὶ τῇ πυρᾷ.

Καὶ οὗτος ὁ μῦθος ἐσώθη καὶ οὐκ ἀπώλετο· καὶ ἡμᾶς ἂν σώσειεν, ἂν πειθώμεθα αὐτῷ· καὶ τὸν τῆς Λήθης που ταμὸν εὖ διαβησόμεθα, καὶ τὴν ψυχὴν οὐ μιανθησόμεθα. DE REPUBLICA, Χ.

« PrécédentContinuer »