τῷ ἐν τῷ μύθῳ, ὃς περὶ τὸ ἐν Ἀρκαδίᾳ τὸ τοῦ Διὸς τοῦ Λυκαίου ἱερὸν λέγεται ; ὡς ἄρα ὁ γευσάμενος τοῦ ἀνθρω πίνου σπλάγχνου, ἐν ἄλλοις ἄλλων ἱερείων ἑνὸς ἐγκαταμεμιγμένου, ἀνάγκη δὴ τούτῳ λύκῳ γενέσθαι. Ἆρ ̓ οὖν οὕτω καὶ ὃς ἂν δήμου προεστώς, λαβὼν σφόδρα πειθό μενον ὄχλον, μὴ ἀπόσχεται ἐμφυλίου αἵματος, ἀλλ ̓ ἀδίκως ἐπαιτιώμενος, οἷα δὴ φιλοῦσιν, εἰς δικαστήρια ἄγων μιαιφονῇ, βίον ἀνδρὸς ἀφανίζων, γλώττη τε καὶ στόματι ἀνοσίῳ γευόμενος φόνου ξυγγενοῦς, καὶ ἀνδρη λατῇ καὶ ἀποκτιννύῃ καὶ ὑποσημαίνῃ χρεῶν τε ἀποκοπὰς καὶ γῆς ἀναδασμόν· ἄρα τῷ τοιούτῳ ἀνάγκη δὴ τὸ μετὰ τοῦτο καὶ εἵμαρται, ἢ ἀπολωλέναι ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, ἡ τυραννεῖν καὶ λύκῳ ἐξ ἀνθρώπου γενέσθαι; Οὗτος δὴ ὁ στασιάζων γίγνεται πρὸς τοὺς ἔχοντας τὰς οὐσίας· οὗτος ἄρ ̓ οὖν ἐκπεσὼν μὲν, καὶ κατελθὼν βίᾳ τῶν ἐχθρῶν, τύραννος ἀπειργασμένος κατέρχεται.

Ἐὰν δὲ ἀδύνατοι ἐκβάλλειν αὐτὸν ὦσιν, ἢ ἀποκτεῖναι διαβάλλοντες τῇ πόλει, βιαίῳ δὴ θανάτῳ ἐπιβουλεύουσιν ἀποκτιννύναι λάθρα. Τὸ δὴ τυραννικὸν αἴτημα τὸ πολυθρύλλητον ἐπὶ τούτῳ πάντες οἱ εἰς τοῦτο προβεβη κότες ἐξευρίσκουσιν, αἰτεῖν τὸν δῆμον φύλακάς τινας τοῦ σώματος, ἵνα σῶς αὐτοῖς ἢ ὁ τοῦ δήμου βοηθός. Δι δόασι δὴ, οἶμαι, δείσαντες μὲν ὑπὲρ ἐκείνου, θαῤῥή σαντες δὲ ὑπὲρ ἑαυτῶν.

Οὐκοῦν τοῦτο ὅταν ἴδῃ ἀνὴρ χρήματα ἔχων, καὶ μετὰ τῶν χρημάτων αἰτίαν μισόδημος εἶναι, τότε δὴ οὗτος, κατὰ τὸν Κροίσῳ γενόμενον χρησμόν,

πολυψηφίδα παρ ̓ Ἑρμον

Φεύγει, οὐδὲ μένει, οὐδ ̓ αἰδεῖται κακὸς εἶναι.

:

Arcadiens adorent Jupiter quiconque y a goûté, dit-on, des entrailles humaines mêlées à celles des autres victimes, est changé en loup par un arrêt irrévocable. Ainsi quand le chef du peuple, étonné luimême de voir à ses pieds cette foule obéissante, ne tremble plus de répandre le sang de ses frères, mais les traîne injustement, comme on l'a vu parmi nous, devant des tribunaux homicides; quand il dépouille ce qui lui restait de l'humanité, pour abreuver du sang de la patrie ses lèvres et sa langue sacriléges; quand il se fait un jeu des exils, des assassinats, en abolissant les dettes, en partageant les terres; son irrévocable arrêt ne le condamne-t-il pas ou à succomber, ou à se changer en despote, en loup dévorant? Il cède à la fatalité, il s'élance en frémissant sur les riches, et malheur à nous s'il fuit d'abord devant eux ! Il rentre plus redoutable, le tyran s'est déclaré.

Ses ennemis, trop faibles pour le chasser, ou le faire condamner à mort devant le peuple, préparent en secret contre lui des embûches et des poignards. Alors il adresse à la nation cette fameuse requête inventée par les tyrans: Donnez-moi des gardes sauvez votre protecteur. Inquiet pour l'ambitieux, le peuple y consent: que n'est-il inquiet pour lui

même ?

C'est en ce moment que tout homme riche, que sa richesse fait soupçonner de haïr le peuple, docile donnait à Crésus un ancien oracle,

au conseil

que

Fuit par-delà l'Hermus et ses rives lointaines,

Οὐ γὰρ ἂν δεύτερον αὖθις αἰδεσθείη. Ὁ δέ γε, οἶμαι, καταληφθείς θανάτῳ δίδοται.

Ὁ δὲ δὴ προστάτης ἐκεῖνος αὐτὸς τῆς πόλεως δῆλον δὴ ὅτι μέγας μεγαλωστὶ οὐ κεῖται, ἀλλὰ καταβαλὼν ἄλλους πολλοὺς, ἕστηκεν ἐν τῷ δίφρῳ, τῆς πόλεως τύραν νος ἀντὶ προστάτου ἀποτετελεσμένος.

Διέλθωμεν δὴ τὴν εὐδαιμονίαν τοῦ τε ἀνδρὸς, καὶ τῆς πόλεως, ἐν ᾗ ἂν ὁ τοιοῦτος βροτὸς ἐγγένηται. Ἆρ' οὖν οὐ ταῖς μὲν πρώταις ἡμέραις τε καὶ χρόνῳ προσγελᾷ τε, καὶ ἀσπάζεται πάντας, ᾧ ἂν περιτυγχάνῃ, καὶ οὔτε τύραννος φησὶν εἶναι, ὑπισχνεῖταί τε πολλὰ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, χρεῶν τε ἠλευθέρωσε, καὶ γῆν διένειμε δήμω τε καὶ τοῖς περὶ ἑαυτὸν, καὶ πᾶσιν ἵλεώς τε καὶ πατρῷος εἶναι προσ ποιεῖται ; Ὅταν δέ γε, οἶμαι, πρὸς τοὺς ἔξω ἐχθροὺς, τοῖς μὲν καταλλαγῇ, τοὺς δὲ καὶ διαφθείρῃ, καὶ ἡσυχία ἐκεί νων γένηται, πρῶτον μὲν πολέμους τινὰς ἀεὶ κινεῖ, ἵν ̓ ἐν χρείᾳ ἡγεμόνος ὁ δῆμος ᾖ· οὐκοῦν καὶ ἵνα χρήματα εἰσ φέροντες, πένητες γιγνόμενοι, πρὸς τὸ καθ ̓ ἡμέραν ἀναγ κάζωνται εἶναι, καὶ ἧττον αὐτῷ ἐπιβουλεύωσι· καὶ ἄν γέ τινας, οἶμαι, ὑποπτεύῃ, ἐλεύθερα φρονήματα ἔχοντας, μὴ ἐπιτρέψειν αὐτῷ ἄρχειν, ὅπως ἂν τούτους μετὰ προφάσεως ἀπολλύῃ, ἐνδοὺς τοῖς πολεμίοις. Τούτων πάντων ἕνεκα τυράννῳ ἀεὶ ἀνάγκη πόλεμον ταράττειν· ταῦτα δὴ ποιοῦντα, ἕτοιμον μᾶλλον ἀπεχθάνεσθαι τοῖς πολίταις.

Οὐκοῦν καί τινας τῶν ξυγκαταστησάντων καὶ τῶν ἐν δυνάμει ὄντων παῤῥησιάζεσθαι, καὶ πρὸς αὐτὸν, καὶ πρὸς ἀλλήλους ἐπιπλήττοντας τοῖς γιγνομένοις, οἳ ἂν τυγχάνωσιν ἀνδρικώτατοι ὄντες. Ὑπεξαιρεῖν δὴ τού

sans craindre de passer pour un lâche : il n'aurait pas craint deux fois. Est-il arrêté, il marche au supplice.

Voilà enfin l'usurpateur fier de voir que sa grandeur funeste n'est point tombée: debout sur son char, il écrase des milliers de victimes, il tyrannise ce peuple qui l'avait choisi pour le défendre.

par

Où donc est le bonheur du prince et des sujets? Les premiers jours, il accueille d'un sourire et d'un air gracieux les moindres citoyens, leur dit qu'il n'est pas un tyran, leur promet à chacun et à tous le plus bel avenir, affranchit les débiteurs, distribue les terres à ses favoris et au peuple, et prend le masque d'un père affectueux. Mais à peine quitte des guerres extérieures, soit par des traités, soit des victoires, effrayé du repos qui le menace, il fait germer des guerres nouvelles, pour qu'on ait besoin de lui; c'est encore un prétexte d'augmenter les impôts, pour que la nation appauvrie, occupée chaque matin des moyens de vivre le jour, n'entreprenne rien contre son maître ; et si des dont de cœur, il soupçonne l'indépendance, ne lui semblent pas faits pour le laisser régner, il trouve l'occasion de les livrer aux coups de l'ennemi. La guerre est donc toujours nécessaire au tyran, et la haine, inséparable de son nom.

gens

Déjà quelques-uns de ceux qui ont contribué à sa fortune et qui sont dans les charges, parlent entre eux avec liberté de son gouvernement, et les plus hardis lui font des reproches à lui-même. S'il veut

τους πάντας δεῖ τὸν τύραννον, εἰ μέλει ἄρξειν, ἕως ἂν μήτε φίλων μήτ' ἐχθρῶν λίπη μηδένα, ὅτου τι ὄφελος. Οξέως ἄρα δεῖ ὁρᾶν αὐτὸν τίς ἀνδρεῖος, τίς μεγαλόφρων, τίς φρόνιμος, τις πλούσιος. Καὶ οὕτως εὐδαίμων ἐστὶν, ὥςτε τούτοις ἅπασιν ἀνάγκη αὐτῷ, εἴτε βούλεται, εἴτε μή, πολεμίῳ εἶναι καὶ ἐπιβουλεύειν, ἕως καθήρῃ τὴν πόλιν. Ναί, τὸν ἐναντίον καθαρμὸν ἢ οἱ ἰατροὶ τὰ σώματα· οἱ μὲν γὰρ, τὸ χείριστον ἀφαιροῦντες, λείπουσι τὸ βέλτιστον· ὁ δὲ τοὐναντίον. Ὡς ἔοικε γὰρ, αὐτῷ ἀνάγκη, εἴπερ ἄρξει. Ἐν μακαρίᾳ ἄρα ἀνάγκῃ δέδεται, ἢ προστάττει αὐτῷ, ἢ μετὰ φαύλων τῶν πολλῶν οἰκεῖν καὶ ὑπὸ τούτων μισούμενον, ἢ μὴ ζῆν.

Αρ ̓ οὖν οὐχὶ, ὅσῳ ἂν μᾶλλον τοῖς πολίταις ἀπεχθάνη ται ταῦτα ὁρῶν,τοσούτῳ πλειόνων καὶ πιστοτέρων δορυφόρων δεήσεται ; Τίνες οὖν οἱ πιστοί ; καὶ πόθεν αὐτοὺς μεταπέμψεται ;-Αὐτόματοι πολλοὶ ἥξουσι πετόμενοι, ἐὰν τὸν μισθὸν διδῷ. — Κηφῆνας, νὴ τὸν κύνα, δοκεῖς αὖ τινάς μοι λέγειν ξενικούς τε καὶ παντοδαπούς. Τοὺς δὲ αὐτόθεν ἄρ οὐκ ἂν ἐθελήσειε ; Πῶς; Τοὺς δούλους, ἀφελόμενος τοὺς πολίτας, ἐλευθερώσας, τῶν περὶ ἑαυτὸν δορυφόρων ποιήσασθαι. Σφόδρα γε, ἐπεί τοι καὶ πιστότατοι αὐτῷ οὗτοί εἰσιν. Ἦ μακάριον λέγεις τυράννου χρῆμα, εἰ τοιούτοις φίλοις τε καὶ πιστοῖς ἀνδράσι χρῆται, τοὺς προτέρους ἐκείνους ἀπολέσας. Καὶ θαυμάζουσι δὴ οὗτοι οἱ ἑταῖροι αὐτὸν καὶ ξύνεισιν οἱ νέοι πολῖται· οἱ δ ̓ ἐπιεικεῖς μισοῦσί τε καὶ φεύγουσιν.

Οὐκ ἐτὸς ἥ τε τραγωδία ὅλως σοφὸν δοκεῖ εἶναι, καὶ