Images de page
PDF
ePub

ἦτε αὐτοὺς καὶ ἄνευ μεγάλων κινδύνων καὶ πόνων, ἢ *κεῖνοι ἑλεῖν εὐπετῶς πάλιν τὴν ἀρχὴν, οὐδ ̓ ἂν ξυμβουλεύειν οἷόν τ ̓ ἦν τὰ μέλλοντα ῥηθήσεσθαι· νῦν δ' ἐννοεῖν ὑμᾶς ἀμφοτέρους χρεὼν καὶ ἀναμιμνήσκεσθαι, πόσάκις ἐν ἐλπίδι ἑκάτεροι γεγόνατε τοῦ νῦν οἴεσθαι σχεδὸν ἀεὶ τινὸς σμικροῦ ἐπιδεεῖς εἶναι τὸ μὴ πάντα κατὰ νοῦν πράττειν· καὶ δὴ καὶ ὅτι τὸ σμικρὸν τοῦτο μεγάλων καὶ μυρίων κακῶν αἴτιον ἑκάστοτε ξυμβαίνει γιγνόμενον. Και πέρας οὐδέν ποτε τελεῖται· ξυνάπτει δὲ ἀεὶ παλαιὰ τελευτὴ δοκοῦσα, ἀρχὴ φυομένη νέα. Διολέσθαι δ ̓ ὑπὸ τοῦ κύκλου τούτου κινδυνεύσει καὶ τὸ τυραννικὸν ἅπαν, καὶ τὸ δημοτικὸν γένος· ἥξει δὲ, ἐάνπερ τῶν εἰκότων γίγνη ταί τι καὶ ἀπευκτῶν, σχεδὸν εἰς ἐρημίαν τῆς Ἑλληνικῆς φωνῆς Σικελία πᾶσα, Φοινίκων ἢ Οπικῶν μεταβαλοῦσα εἴς τινα δυναστείαν καὶ κράτος.

[ocr errors]

Τούτων δὴ χρὴ πάση προθυμίᾳ πάντας τοὺς Ἕλληνας τέμνειν φάρμακον. Εἰ μὲν δή τις ὀρθότερον ἄμεινόν τ' ἔχει τοῦ ὑπ' ἐμοῦ ῥηθησομένου, ἐνεγκὼν εἰς τὸ μέσον ; ὀρθότατα φιλέλλην ἂν λεχθείη. Ο δέ μοι φαίνεται πη, τανῦν ἐγὼ πειράσομαι πάση παῤῥησίᾳ καὶ κοινῷ τινι δικαίῳ λόγῳ χρώμενος δηλοῦν. Λέγω γὰρ δὴ, διαιτητοῦ τινὰ τρόπον διαλεγόμενος, ὡς δυοῖν τυραννεύσαντί τε καὶ τυραννευθέντι, ὡς ἑνὶ ἑκατέρῳ παλαιὰν ἐμὴν ξυμβουλήν.

Καὶ νῦν δ ̓ ὄγ ̓ ἐμὸς λόγος ἂν εἴη ξύμβουλος τυ ράννῳ παντί · Φεύγειν μὲν τοὔνομά τε καὶ τοῦργον τοῦτο· εἰς βασιλείαν δὲ, εἰ δυνατὸν εἴη, μετάβα λεῖν· δυνατὸν δὲ, ὡς ἔδειξεν ἔργῳ σοφὸς ἀνὴρ καὶ ἀγαθὸς Λυκοῦργος. Ὃς, ἰδὼν τὸ τῶν οἰκείων γένος

maux à l'autorité de vos princes, ou s'ils reprenaient tranquillemet la souveraineté, mes conseils vous seraient inutiles; mais souvenez-vous les uns et les autres combien de fois vous vous êtes déjà flattés qu'il ne restait plus à votre ambition que de faibles obstacles à vaincre, et combien ces faibles obstacles, qu'il fallait renverser encore, ont coûté aux deux partis de sang et de larmes. Ainsi vos maux n'ont point de fin, et l'instant où vous les croyez à leur terme est l'instant où ils vont renaître. Dans ce cercle de calamités, vous finirez par périr ensemble, vous, amis du peuple, et vous, amis des tyrans; le jour viendra, jour aussi certain que déplorable, où la Sicile n'entendra plus la voix d'un seul Grec, et sera tout entière soumise aux barbares de Carthage ou d'Italie.

C'est donc le devoir de tous les Grecs de ne rien négliger pour prévenir ce fatal moment; et si quelque autre vous propose des moyens plus sages et plus sûrs que les miens, qu'on le proclame aussitôt l'ami de sa patrie. Pour moi, je tâcherai de vous dire mon opinion avec toute liberté, et de vous tenir le langage de la justice et de la raison. Comme un arbitre, je parle tour-à-tour aux maîtres et aux sujets; voici les conseils que je leur ai toujours donnés.

Et d'abord, je dis aux tyrans: Gardez-vous d'un nom et d'une souveraineté funestes; devenez rois, si vous le pouvez; et vous le pouvez, comme l'a fait voir le sage, le vertueux Lycurgue. Instruit par l'exemple des princes alliés de sa famille, qui, de rois devenus

ἐν Ἄργει καὶ Μεσσήνῃ ἐκ βασιλέων εἰς τυράννων δύναμιν ἀφικομένους, καὶ διαφθείραντας ἑαυτούς τε καὶ τὴν πόλιν ἑκατέρους ἑκατέραν, δείσας περὶ τῆς αὑτοῦ πόλεως ἅμα καὶ γένους, φάρμακον ἐπήνεγκε τὴν τῶν γερόντων ἀρχὴν, καὶ τὸν τῶν ἐφόρων δασμὸν, τῆς βασιλικῆς ἀρχῆς σωτήριον· ὥςτε γενεὰς τοσαύτας ἤδη μετ ̓ εὐκλείας σώζεσθαι, νόμος ἐπειδὴ κύριος ἐγένετο βασιλεὺς τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ ̓ οὐκ ἄνθρωποι τύραννοι νόμων.

[ocr errors]

Ὁ δὴ καὶ νῦν οὐμὸς λόγος πᾶσι παρακελεύεται· τοῖς μὲν τυραννίδος ἐφιεμένοις, αποτρέπεσθαι καὶ φεύγειν φυγῇ ἀπλήστῳ πεινώντων εὐδαιμόνισμα ἀνθρώπων καὶ ἀνοήτων· εἰς βασιλέως δ ̓ εἶδος πειρᾶσθαι μεταβάλλειν, καὶ δουλεῦσαι νόμοις βασιλικοῖς, τὰς μεγίστας τιμάς κεκτημένους παρ' ἑκόντων τε ἀνθρώπων καὶ τῶν νόμων.

Τοῖς δὲ δὴ ἐλεύθερα διώκουσιν ἤθη, καὶ φεύγουσι τὸν δούλειον ζυγόν, ὡς ὃν κακὸν, εὐλαβεῖσθαι ξυμβουλεύοιμ' ἂν μή ποτε, ἀπληστίᾳ ἐλευθερίας ακαίρου τινὸς, εἰς τὸ τῶν προγόνων νόσημα ἐμπέσωσιν· ὃ διὰ τὴν ἄγαν ἀναρ χίαν οἱ τότε ἔπαθον, ἀμέτρῳ ἐλευθερίας χρώμενοι ἔρωτι. Οἱ γὰρ πρὸ Διονυσίου καὶ Ἱππαρίνου ἄρξαντες Σικελιώ ται, τότε, ὡς ᾤοντο, εὐδαιμόνως ἔζων, τρυφῶντές τε καὶ ἅμα ἀρχόντων ἄρχοντες· οἳ καὶ τοὺς δέκα στρατηγοὺς κατά έλυσαν βάλλοντες τοὺς πρὸ Διονυσίου, κατὰ νόμον οὐδένα κρίναντες, ἵνα δὴ δουλεύοιεν μηδενὶ μήτε ξὺν δίκη, μήτε νόμῳ δεσπότῃ, ἐλεύθεροι δ' εἶεν πάντη πάντως. Ὅθεν αἱ τυραννίδες ἐγένοντο αὐτοῖς· δουλεία γὰρ καὶ ἐλευθερία,

1

tyrans, avaient opprimé Argos et Messène. et précipité dans le même abîme leur trône et leur patrie, il craignit pour sa propre famille et pour Lacédémone; et sa politique prudente établit l'autorité du Sénat, et la législature des Ephores, sauve garde de la monarchie. Aussi voyons-nous immuable et glorieux après tant de générations, ce gouvernement, οὐ toute la puissance est dans la loi, reine des hommes, et où les hommes ne sont point les tyrans de la loi.

Je dis ensuite à ceux du peuple qui veulent le despotisme : Détournez-vous et ne vous croyez jamais assez loin de ce faux bonheur, qui trompe l'avidité ou la folie; essayez de vous contenter d'un roi; obéissez aux lois monarchiques, et tous les honneurs viendront vous trouver de la part des hommes et des lois.

Je dis enfin aux amis forcenés de la démocratie, à ceux qui fuient toute espèce de joug comme un fléau : Craignez que cet insatiable amour d'une liberté importune ne vous fasse tomber dans la même maladie que vos ancêtres, dans ce vertige où les entraînèrent les fureurs de l'anarchie et la soif immodérée de la liberté. C'est ainsi que les peuples qui régnèrent en Sicile avant Denys et Hipparinus, persuadés que le bonheur n'était que dans cette indépendance superbe, dans ce droit de commander à ses maîtres, déposèrent et chassèrent leurs dix généraux sans aucune forme légale, honteux de paraître esclaves d'un magistrat ou d'un juge, et impatiens d'être libres sans frein et sans loi. De là naquirent parmi

ὑπερβάλλουσα μὲν ἑκατέρα, πάγκακον· ἔμμετρος δὲ οὖσα, πανάγαθον. Μετρία δὲ ἡ Θεῷ δουλεία· ἄμετρος δὲ, ἡ τοῖς ἀνθρώποις. Θεὸς δὲ ἀνθρώποις σώφροσι νόμος· ἄφροσι δὲ, ἡδονή.

Τούτων δὴ ταύτῃ πεφυκότων, ἃ ξυμβουλεύω Συρακου σίοις πᾶσι, φράζειν παρακελεύομαι τοῖς Δίωνος φίλοις, ἐκείνου καὶ ἐμὴν κοινὴν ξυμβουλήν· ἐγὼ δὲ ἑρμηνεύσω ἃ ἐκεῖνος ἔμπνους ὢν καὶ δυνάμενος εἶπε νῦν πρὸς ὑμᾶς. Τίν ̓ οὖν δὴ, τὶς ἂν εἴποι, λόγον ἀποφαίνεται ἡμῖν περὶ τῶν νῦν παρόντων ἡ Δίωνος ξυμβουλή; τόνδε

Δέξασθε, ὦ Συρακούσιοι, πάντων πρῶτον νόμους, οἵ τινες ἂν ὑμῖν φαίνωνται μὴ πρὸς χρηματισμὸν καὶ πλοῦ τον τρέψοντες τὰς γνώμας ὑμῶν, μήτ ̓ ἐπιθυμίας. Ἀλλ ̓ ὄντων τριῶν, ψυχῆς, καὶ σώματος, ἔτι δὲ χρημάτων, πρώτην μὲν τὴν τῆς ψυχῆς ἐπιμέλειαν ἔχειν δεῖ· δευτεραν δὲ, τὴν τοῦ σώματος, ὑπὸ τῆ τῆς ψυχῆς κειμένην· τρίτην δὲ καὶ ὑστάτην, τὴν τῶν χρημάτων τιμὴν, δου λεύουσαν τῷ σώματί τε καὶ τῇ ψυχῇ· καὶ ὁ μὲν ταῦτα ἀπεργαζόμενος θεσμὸς, νόμος ἂν ὀρθῶς ὑμῖν εἴη κεί μενος, ὄντως εὐδαίμονας ἀποτελῶν τοὺς χρωμένους. Ὁ δὲ τοὺς πλουσίους εὐδαίμονας ὀνομάζων λόγος, αὐτός τε ἄθλιος, γυναικῶν καὶ παίδων ὢν λόγος ἄνους, τοὺς πειθομένους τε ἀπεργάζεται τοιούτους. Ὅτι δ ̓ ἀληθῆ ταῦτ ̓ ἐγὼ παρακελεύομαι, ἐὰν γεύσησθε τῶν νῦν λε γομένων περὶ νόμων, ἔργῳ γνώσεσθε· ἡ δὴ βάσανος ἀληθεστάτη δοκεῖ γίγνεσθαι τῶν πάντων πέρι.

Δεξάμενοι δὲ τοὺς τοιούτους νόμους, ἐπειδὴ κατέχει

« PrécédentContinuer »