θέντα λόγον, ἂν ἄρα τις, ἀκούων ἡμῶν, οἷος ἀποσχέσθαι γένηται μᾶλλον ἑκὼν διὰ τὰ τοιαῦτα φόνων τῶν πάντη ἀνοσιωτάτων. Ὁ γὰρ δὴ μῦθος, ἢ λόγος, ἢ ὅ τι χρή προσαγορεύειν αὐτὸν, ἐκ παλαιῶν ἱερέων εἴρηται σαφῶς· ὡς ἡ τῶν ξυγγενῶν αἱμάτων τιμωρὸς δίκη ἐπίσκοπος νόμῳ χρῆται τῷ νῦν δὴ λεχθέντι· καὶ ἔταξεν ἄρα δράσαντί τι τοιοῦτον, παθεῖν ταυτὰ ἀναγκαίως ἅπερ ἔδρασεν. Εἰ πατέρα ἀπέκτεινέ τίς ποτε, αὐτὸν τοῦτο ὑπὸ τέκνων τολμῆ σαι βίᾳ πάσχοντα ἔν τισι χρόνοις· κἂν εἰ μητέρα, γενέσθαι τε αὐτὸν θηλείας μετασχόντα φύσεως ἀναγκαῖον, γενόμενόν τε, ὑπὸ τῶν γεννηθέντων λιπεῖν τὸν βίον ἐν χρόνοις ὑστέροις· τοῦ γὰρ κοινοῦ μιανθέντος αἵματος οὐκ εἶναι κάθαρσιν ἄλλην, οὐδὲ ἔκπλυτον ἐθέλειν γίγνεσθαι τὸ μιανθέν, πρὶν φόνον φόνῳ ὁμοίῳ ὅμοιον ἡ δράσασα ψυχὴ τίσῃ, καὶ πάσης τῆς ξυγγενείας τὸν θυμὸν ἀφιλα σαμένη κοιμήσῃ. Ταῦτα δὴ παρὰ θεῶν μέν τινα φοβού μενον, τὰς τιμωρίας εἴργεσθαι χρὴ τὰς τοιαύτας. Εἰ δέ τινας οὕτως ἀθλία ξυμφορὰ καταλάβοι, ὥστε παρ τρός, ἢ μητρός, ἢ ἀδελφῶν, ἡ τέκνων ἐκ προνοίας ἑκου σίως ψυχὴν τολμῆσαι ἀποστερεῖν σώματος, ὁ παρὰ τοῦ θνητοῦ νομοθέτου νόμος ὧδε περὶ τῶν τοιούτων νομοθετεῖ· Προῤῥήσεις μὲν τὰς περὶ τοῦ τῶν νομίμων εἴργε σθαι, καὶ ἐγγύας τὰς αὐτὰς εἶναι, καθάπερ ἐῤῥήθη τοῖς ἔμπροσθεν· ἐὰν δέ τις ὄφλῃ φόνου τοιούτου, τούτων κτεί νας τινὰ, οἱ μὲν τῶν δικαστῶν ὑπηρέται καὶ ἄρχοντες ἀποκτείναντες, εἰς τεταγμένην τρίοδον ἔξω τῆς πόλεως ἐκβαλλόντων γυμνόν· αἱ δὲ ἀρχαὶ πᾶσαι ὑπὲρ ὅλης τῆς πόλεως, λίθον ἕκαστος φέρων, ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τοῦ νεκροῦ βάλλων, : s'y attendre; plaçons encore avant notre loi d'utiles remontrances contre tous les genres de meurtres, et surtout contre celui qui offense le plus la religion. Apprenez les fables, que dis-je ? les menaces, les prophéties des anciens prêtres. La justice qui voit tout punit ainsi, disent-ils, l'homme avide du sang de sa famille qu'il s'attende à souffrir ce qu'il a fait; Dieu l'ordonne. Le meurtrier d'un père sera tué, dans une autre vie, par ses enfans; et celui d'une mère deviendra femme un jour par l'ordre des destinées, pour que ses enfans lui donnent la mort. Souillée d'un tel meurtre, l'âme ne peut l'expier, ni effacer cette tache de sang, qu'en soumettant à la même peine, au même homicide, son enveloppe mortelle; aucun autre sacrifice n'apaiserait les mânes de toute la famille irritée. Ces vengeances des dieux ne suffisent-elles pas pour effrayer les téméraires? Que si pourtant des malheureux sont entraînés par une fatalité assez déplorable pour oser s'armer contre leur père, leur mère, leurs frères ou leurs enfans , et chasser leur âme du poste où Dieu l'a placée, voici la loi des hommes: « L'accusé est banni de la société civile, et doit les mêmes cautions que les autres meurtriers. Une fois condamné par les juges, il est exécuté par leurs ministres, et son corps est exposé nu dans un champ funèbre hors des remparts. Tous les magistrats, au nom du peuple entier, vont chacun jeter une pierre sur la tête du parricide; et la ville est ainsi purifiée. On le porte ἀφοσιούτω τὴν πόλιν ὅλην ̇ μετὰ δὲ τοῦτο, εἰς τὰ τῆς χώρας ὅρια φέροντες, ἐκβαλλόντων τῷ νόμῳ ἄταφον. Τὸν δὲ δὴ πάντων οἰκειότατον καὶ λεγόμενον φίλ τατον ὃς ἂν ἀποκτείνῃ, τί χρὴ πάσχειν ; λέγω δὲ, ὃς ἂν ἑαυτὸν κτείνῃ, τὴν τῆς εἰμαρμένης βίᾳ ἀποστερῶν μοῖ ραν, μήτε πόλεως ταξάσης δίκην, μήτε περιωδύνῳ ἀφύκτῳ προσπεσούσῃ τύχῃ ἀναγκασθείς, μηδὲ αἰσχύνης τινὸς ἀπόρου καὶ ἀβίου μεταλαχὼν, ἀργίᾳ δὲ καὶ ἀνανδρίας δειλίᾳ ἑαυτῷ δίκην ἄδικον ἐπιθῇ. Τούτῳ δὴ τὰ μὲν ἄλλα θεὸς οἶδεν, ἃ χρὴ νόμιμα γίγνεσθαι περὶ και θαρμούς τε καὶ ταφάς. ὧν ἐξηγητάς τε ἅμα καὶ τοὺς περὶ ταῦτα νόμους ἐπανερομένους, χρὴ τοὺς ἐγγύτατα γένει ποιεῖν αὐτοῖσι κατὰ τὰ προσταττόμενα. Τάφους δ ̓ εἶναι τοῖς οὕτω φθαρεῖσι, πρῶτον μὲν καταμόνας, μηδὲ μεθ ̓ ἑνὸς ξυντάφου· εἶτα, ἐν τοῖς τῶν δώδεκα ὁρέοισι μερῶν τῶν ὅσα ἀργὰ καὶ ἀνώνυμα, θάπτειν ἀκλεεῖς αὐτοὺς, μήτε στήλαις μήτε ὀνόμασι δηλοῦντας τοὺς τάφους..... Νόμοι δὲ, ὡς ἔοικεν, οἱ μὲν τῶν χρηστῶν ἀνθρώπων ἕνεκα γίγνονται, διδαχῆς χάριν τοῦ τίνα τρόπον ὁμιλοῦντες ἀλλήλοις ἂν φιλοφρόνως οἰκοῖεν· οἱ δὲ, τῶν τὴν παιδείαν διαφυγόντων, ατεράμονι χρωμένων τινὶ φύσει, καὶ μηδὲν τεγχθέντων, ὥςτε μὴ οὐκ ἐπὶ πᾶσαν ἰέναι κάκην, Οὗτοι τοὺς μέλλοντας λόγους ῥηθήσεσθαι πεποιηκότες ἂν εἶεν· οἷς δὴ τοὺς νόμους ἐξ ἀνάγκης ὁ νομοθέτης ἂν νοματ θετοῖ, βουλόμενος αὐτῶν μηδέποτε χρείαν γίγνεσθαι. Πατρὸς γὰρ ἢ μητρὸς ἢ τούτων ἔτι προγόνων ὅςτις τολμή σει ἅψασθαί ποτε βιαζόμενος αἰκίᾳ τινὶ, μήτε τῶν ἄνω δείσας θεῶν μῆνιν, μήτε τῶν ὑπὸ γῆς τιμωριῶν λεγομέ ensuite au-delà des frontières, et on l'abandonne sans tombeau. » Mais cherchons, en passant, quelle peine nous réserverons à l'insensé qui détruit ce qu'il a de plus proche et de plus cher, sa propre vie, et tourne ses mains sur lui-même pour contredire la destinée, sans "qu'un arrêt l'ait flétri, sans que les tourmens d'une fortune inévitable le forcent au désespoir, sans que rien le fasse rougir de vivre; lâche et faible victime, qui prononce un arrêt injuste contre ses jours. Dieu seul connaît alors les devoirs à remplir pour l'expiation et la sépulture. Que les plus proches parens interrogent donc les prêtres et les lois sur les morts. Songeons surtout à ne lui élever qu'un monument solitaire, où il repose loin de ses concitoyens ; choisissons, dans les douze parties du territoire, des lieux déserts, inconnus; et ne souffrons pas qu'une colonne, une inscription fasse remarquer sa tombe..... Il y a des lois pour les gens de bien, qui apprennent d'elles à vivre en paix; il y en a pour les méchans qui n'apprennent rien, et dont l'âme de fer ne connaît de passion que celle du crime. C'est pour eux encore que je vais parler; pour eux le législateur est forcé de porter des lois dont il souhaite qu'on n'ait jamais besoin. Quiconque frappe seulement son père, sa mère, ou un aïeul, ne craint ni la colère céleste, ni les châtimens qui sous la terre sont promis aux coupables, et, dans son ignorance superbe, il méprise ces anciennes leçons νων, ἀλλὰ, ὡς εἰδὼς & μηδαμῶς οἶδε, καταφρονῶν τῶν παλαιῶν καὶ ὑπὸ πάντων εἰρημένων, παρανομεῖ, τούτῳ δεῖ τινὸς ἀποτροπῆς ἐσχάτης. Θάνατος μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ἔσχατον· οἱ δὲ ἐν ᾅδου τούτοισι λεγόμενοι πόνοι ἔτι τε τούτων εἰσὶ μᾶλλον ἐν ἐσχάτοις, καὶ, ἀληθέστατα λεγοντες, οὐδὲν ἀνύτουσι ταῖς τοιαύταις ψυχαῖς ἀποτροπῆς· οὐ γὰρ ἂν ἐγίγνοντό ποτε μητραλοίαί τε καὶ τῶν ἄλλων γεννητόρων ἀνόσιοι πληγῶν τόλμαι. Δεῖ δὴ τὰς ἐνθάδε και λάσεις περὶ τὰ τοιαῦτα τούτοισι τὰς ἐν τῷ ζῆν, μηδὲν τῶν ἐν ᾅδου λείπεσθαι κατὰ δύναμιν. Ἔστω δὴ λεγόμενον τὸ μετὰ τοῦτο τῇδε το ὓς ἂν τολμήσῃ πατέρα ή μητέρα, ἢ τούτων πατέρας ἢ μητέρας τύπτειν, μὴ μανίαις ἐχόμενος, πρῶτον μὲν ὁ προστυγχάνων, καθάπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, βοηθείτω. Καὶ ὁ μὲν μέτοικος ἢ ξένος εἰς προεδρίαν τῶν ἀγώνων καλείσθω βοηθῶν· μὴ βοηθήσας δὲ, ἀειφυγίαν ἐκ τῆς χώρας φευγέτω. Ὁ δὲ μὴ μέτοικος, βοηθῶν μὲν, ἔπαινον ἐχέτω· μὴ βοηθῶν δὲ, ψόγον. Δοῦλος δὲ, βοηθήσας μὲν, ἐλεύθερος γιγνέσθω· μὴ βοηθήσας δὲ, πληγὰς ἑκατὸν τῇ μάστιγι τυπτέσθω· ἐν ἀγορᾷ μὲν ἂν γίγνηται τὸ γιγνό μενον, ὑπ' ἀγορανόμων· ἐὰν δ ̓ ἐκτὸς ἀγορᾶς ἐν ἄστει, τῶν ἀστυνόμων κολάζειν τὸν ἐπιδημοῦντα· ἐὰν δὲ κατ' ἀγροὺς τῆς χώρας που, τοὺς τῶν ἀγρονόμων ἄρχοντας. Ἐὰν δ ̓ ἐπιχώριος ὁ παρατυγχάνων ᾖ τις, ἐάν τε παῖς, ἐάν τε ἀνὴρ, ἐάν τ ̓ οὖν γυνὴ, ἀμυνέτω πᾶς, τὸν ἀνόσιον ἐπονομάζων· ὁ δὲ μὴ ἀμύνων, ἀρᾷ ἐνεχέσθω Διὸς ὁμογνίου καὶ πατρῴου κατὰ νόμον. Ἐὰν δέ τις ὄφλη δίκην αἰκίας γονέων, πρῶτον μὲν φευγέτω αειφυγίαν ἐξ ἄστεος εἰς τὴν ἄλλην χώραν, καὶ πάντων ἱερῶν εἰργέ |