(Ancona), verbonden met Hans de Sticker van Neurenberg op Frankfort, terwijl hijzelf nog handel drijft op Engeland en Frankrijk 1).

Tabel I). Overzicht van 't aantal schepen, dat Finsche havens bezocht, afkomstig uit Holland, Lübeck en Dantzig.

Herkomst

Åbo

Viborg Helsingfors Raumo

Jaar der

schepen Aang. Vertr. Aang. Vertr. Aang. Vertr. Aang. Vertr.

1) Prot. Bruyninc II f. 111, III f. 59, 63, 73, 75; IV f. 72, 180; V 23, 41 80; VIII 36. (G. A. Amsterdam).

2) Deze tabel is samengesteld uit Dillner, Tabeller rörande Finlands handel Aren 1570-1622 (Hist. Arkisto XIII, p. X e. v.); aangevuld voor Zoover het Holland betreft met gegevens getrokken uit het Staatsarchiv 228 en 233 te Helsingfors.

Een enkel woord moet hier nog gezegd worden over de beteekenis van de scheepvaart der Hollanders vergeleken met die van de Oostzeesteden, voorzoover het de Finsche havens betreft, en met die van Engeland, voor zoover het betreft de vaart op Archangel.

Uit tabel I blijkt, dat de handel van Holland voornamelijk plaats vond op Viborg en die van de Oostzeesteden in hoofdzaak op Åbo. Gaandeweg slaagde Lübeck er in den handel van Dantzig te verdringen uit de verschillende Finsche havens, waarop de concurrentie begon tusschen Lübeck en Holland, waarin ten slotte Lübeck het gewonnen heeft zonder echter de Hollandsche handel geheel te verdringen uit Viborg, gelijk blijkt uit tabel II.

Tabel II 1). Overzicht van de scheepvaart van Holland en Lübeck op Viborg in de jaren 1600-1620.

De vaart van Hollandsche schepen op de andere Finsche havens kreeg geen groote beteekenis. In Raumo kwam in 1617 1 Holl. schip (Lübeck 6 schepen), terwijl Björneborg in 't geheel niet bezocht werd door Hollandsche schepen. In Borgå werden in 1614 en 1615 Hollandsche schepen genoemd (resp. 2 en 1). Van beteekenis voor het scheepvaartverkeer was deze haven echter niet.

Tabel III). Overzicht van de scheepvaart op Archangel in de jaren 1582-1618.

Uit tabel III blijkt, dat tot in het begin der 17e eeuw de Engelsche scheepvaart de overhand had op de Hollandsche. Londen was hierdoor

2) Deze tabel is samengesteld uit J. Kulischer, Russische Wirtschaftsgesch. p. 438 aangevuld met gegevens uit Holl. arch. (vooral Amsterdam).

de stapelplaats voor pelswaren. In het tweede kwart der 17e eeuw kwam er echter verandering. De Hollanders verdrongen gaandeweg de Engelschen uit Archangel. Het brandpunt voor den handel in pelswaren werd daardoor Amsterdam 1).

III.

De goederenhandel tusschen Holland en OostEuropa in de 16e eeuw.

Evenals thans, was in de Middeleeuwen de landbouw het hoofdmiddel van bestaan in Finland. Het zuidelijk deel was de korenschuur voor Zweden. Viborg kon dan ook zijn behoeften aan koren ruimschoots dekken door aanvoer uit de omgeving. In een eenigszins minder gunstigen toestand verkeerde Abo, dat niet voldoende had aan het in de omgeving verbouwde koren, maar invoeren moest. Ook de veeteelt leverde meer op dan het land kon verbruiken. Evenals in den tegenwoordigen tijd was de paardenteelt van beteekenis. Export van paarden kon plaats vinden.

De industrie kon echter door het gebrek aan grondstoffen niet tot ontwikkeling komen. Import van geweven stoffen was noodzakelijk om de behoeften te dekken.

Daar de Finsche bodem geen zout opleverde, moest dit voor de visscherij noodige artikel worden geïmporteerd.

Tot in de 16e eeuw was de import in de Finsche havens, gelijk we zagen, vrijwel geheel in handen van de kooplieden van Lübeck, Danzig en Reval, die de waren, welke zij noodig hadden uit Brugge haalden of over land via Deventer-Bremen-Hamburg aangevoerd kregen.

Wat de geweven stoffen betreft, bestond de import uit Engelsche, Hollandsche en Duitsche lakens. Indirect was Holland derhalve bij den handel op Finland betrokken. In 1471 werd o. a. te Åbo ingevoerd door Lübecker kooplieden 3 teerling lakens, waarvan 17 stuks Naardensch, 12 stuks Leidsch en 1 stuk Deventersch laken ").

't Zout, dat geïmporteerd werd in Finland, was tot in de 14e eeuw in hoofdzaak Lüneburger zout. Later werd dit zout verdrongen door het z.g.n. Baai-zout (uit Baai Bourgneuf a. d. Fransche kust), waarbij

1)

Vgl. ook Cunningham, The growth of English Ind. and Commerce (1919) II p. 240. I. Lubimenko, o. c. c. IV en V.

2) Hans. Urk. X 72.

als tusschenstations Danzig en Reval optraden 1). Toen de Hollanders in den loop van de 15e eeuw de Hanze-kooplieden uit de Baai-vaart verdrongen hadden, beteekende dit in hoofdzaak de uitschakeling van Lübeck als tusschenstation voor den zouthandel op Finland, maar Danzig en Reval bleven als tusschenstations fungeeren.

In het midden der 16e eeuw kwam hierin verandering. 't Rechtstreeksch verkeer tusschen de Finsche havens met Amsterdam bracht mede, dat de import uit deze stad niet meer plaats vond door bemiddeling van de Oostzeesteden. Van de schepen, die in 1551 uit Abo naar Amsterdam en terug varen, is niet aangegeven, wie de bevrachter was 2). Voor de schepen, die in 1559 te Viborg waren, zijn de bevrachters wel aangegeven echter zonder vermelding van herkomst 3). Van een der bevrachters Hans Bartram kan waarschijnlijk als woonplaats aangenomen worden Hamburg, daar in deze stad een koopman van dien naam voorkomt. De namen der andere bevrachters Henrick Bultzman, Henrick Linthorst, Hans Kroitzman, Clas Nachspranck, Lambert Drassinger, Jacob Bittebrot en Barner Braelhe hebben geen Hollandschen klank, zoodat we waarschijnlijk te maken hebben met vreemde kooplieden ). Van belang is het dus wel alleen, dat het verkeer van Amsterdam rechtstreeks met Finland plaats vond. De waarde der goederen, die uit Amsterdam te Viborg werden aangevoerd bedroeg in totaal ± 11000 daler of ± 25 % van den totaal import in deze stad. De invoer bestond uit: 4 schippond rijst, 22 schippond hop, 68 last haring, 130 last zout, 118 korf rozijnen, 116 korf vijgen, 6 pijp basterd, 2 pijp rum, 36 ohm roode wijn, 10 stuks Engelsch laken, 25 stuks Munstersch laken, enz."). In hoofdzaak waren het derhalve goederen, die in Amsterdam van

1) H. K. von Borries, Die Handels- und Schiffahrtsbeziehungen zwischen Lübeck und Finland p. 30 e. v.

2)

ཐ)

K. Grotenfelt, Suemen Kaupasta ja Kaupangeista etc. p. 25.
Statsarch. Helsingfors 228a (Abo 1559).

*) Vgl. Häpke, Nied. Akten II 784. In het midden der 16e eeuw was er tengevolge van de oorlogen van Karel V een algemeene verarming in Holland ingetreden. De eigen handel, die zich in de eerste helft der 16e eeuw bezig was te ontwikkelen, had een gevoeligen slag gekregen. Vreemdelingen kregen den handel in handen. Amsterdam bleef echter de markt, waar de goederen door vreemde kooplieden met gebruikmaking van Hollandsche schepen werden vervoerd.

5) Statsarch. (Helsingfors) 223e i. v. Viborg; Grotenfelt o. c. p. 147 geeft als totaal bedrag op voor Viborg 45000 daler; voor de verschillende Finsche havens bedroeg de import 207000 daler. Bij de beoordeeling van het cijfer van de import uit Holland moet rekening worden gehouden met het ontbreken van opgaven voor Helsingfors, Abo, Borga en Raumo. Er is ook reden om aan te nemen dat er verkeer met deze plaatsen bestond. Vgl. Högman, Rauman Kaup. hist. (1907) I 79, 80, v. Borries o. c. p. 59.

over zee werden aangevoerd. Hop kan afkomstig zijn geweest uit de Ned. gewesten ('t land van Altena, leverde hop). 't Munstersch laken zal via Kampen te Amsterdam zijn aangevoerd 1).

De troebelen in de Nederlandsche gewesten en de verwikkelingen in de landen om het oostelijk deel van de Oostzee hebben den handel van Amsterdam op Finland zoo goed als vernietigd.

Import en export in de jaren 1576, 1577 en 1578 in Åbo voor zoover het betreft uit Holland afkomstige schepen ').

Toen de toestand het handelsverkeer weer mogelijk maakte, moest dit opnieuw in 't leven worden geroepen, hetgeen vrijwel gelukt is.

1)

Aluin, zuidvruchten, basterd en rum werden aangevoerd uit Spanje vgl. Prot. Cloet (1565/66 en 1578) f. 393, 397 (R. A. Haarlem). Hop kan ook aangevoerd zijn uit Engeland vgl. Schep. reg. Enkh. (1583/89), f. 113. (R. A. Haarlem).

2) Statsarch. Helsingfors 223a.