Der Unterschied zwischen der Rotrouenge und dem Virelai ist auf den ersten Blick kein großer, man vergleiche folgende Typen: Das Virelai hat also den Refrain am Anfang und am Ende der Strophe, während die Rotrouenge nur einen Endrefrain kennt. Natürlich findet das seine Erklärung in der Ableitung der beiden Liedarten: einerseits beim Virelai als natürliche Weiterentwicklung des Rondeau, andererseits bei der Rotrouenge - als Wiederholung ein und derselben Tonreihe mit abschließendem, gewöhnlich anders gearteten Refrain, der seine Melodie auch dem Strophenabschluß aufgedrängt hat. Wenn beim Virelai aus irgendeinem Grund der Anfangsrefrain fehlt, so kann oft eine Entscheidung darüber, ob das Lied ein Virelai oder eine Rotrouenge ist, nicht gefällt werden. Auch die größere Selbständigkeit des Refrain im Virelai ist kein untrügliches Merkmal. Noch schwieriger ist es, das balladenartige Virelai von der Rotrouenge zu unterscheiden. Das balladenartige Virelai stellt eine Übergangsform vom Virelai zur Ballade dar, d. h. es weist sowohl Merkmale der Ballade: Fehlen des Eingangsrefrain, als auch des Virelai: Gleichheit von Strophenausgang und Refrain, auf Wir haben also eine Form vor uns, die den Bau: hat. 3 4 Als Beispiel führe ich Rayn. 1405 nach der Hs. D fol. 36b an: En tous tans se doit fins cuers es - jo ir me-ner et son cors coin-tir Die nach der fünften Silbe auftretende Zäsur im Zehnsilbner verleiht dem Lied einen recht altertümlichen Charakter. Im Refrain hat sich der Dichter diese Zäsur insofern zunutze gemacht, als er sie mit Binnenreim versieht. So erhält gewissermaßen die Strophe durch den reich gereimten Refrain einen feierlichen Abschluß. Raynaud bezeichnet das Lied als „Rotrouenge" 2) und man würde daran kaum zweifeln, wenn in der letzten Strophe das Lied allerdings nur in Hs. T, die aber sonst sehr zuverlässig ist nicht als ,,Balade" bezeichnet wäre. Immerhin besteht aber ein fundamentaler Unterschied in beiden Liedarten darin, daß bei der ,,Rotrouenge" die Anzahl der vor dem Strophenabschluß stehenden Verse keiner Beschränkung unterworfen ist, also ein, zwei, drei, vier, fünf usw. Verse betragen kann, während das „,Virelai“ oder das „balladenartige Virelai“ nur gleichgebaute Stollen und Gegenstollen, also Verspaare kennt. Als Beispiel führe ich Rayn. 11 nach Hs ę fol. 25c an, 3) und unterlege den Text der dritten Strophe der Notation, da die erste Strophe nur unvollständig1) erhalten ist. 1) Hss.: A 129 a (Guill. le Vin.); B 71 ro (id.); D 36 b (id.); M 108 b (id.); gedr. Brakelmann, Archiv für das T 28 v° (id.); t No. 325 (Gill le Vin.); 2) Raynaud, Bibliographie des chansonniers français des XIII et XIV siècles, Paris (1884), Bd. II, S. 148. 3) Faks. Aubry, Monuments, pl. XVIII. 4) Vgl. meine Ausführungen in „Musikwissenschaft und rom. Philologie", Halle (1918), S. 52. Gennrich, Die altfranzösische Rotrouenge. 5 Der Bau des in jeder Strophe mit dem Reim wechselnden Agniaus dous, agnias gentis, agniaus sans tache, agniaus pour vous hoy tant duel c'onques je sache Li lous prist pés a l'agniel dous debonnaire, ce fu Judas, li trahitres deputaire, qui aus Juïs le bailla pour tel affaire. Qui me rendroit mon aigniel et mon damache, Honni soient lou privé et lou sauvache! Je ne vi onques bon leu en mon äage, Il est plus de lous u siecle que d'agniaus, Agniaus dous, plus dous, trés dous, douce covrée, agniaus, comment remaing seule et esgarée? ne n'oy tant. a lui me rent. outrëement! a lui me rent. fet trop grant. a lui me rent. Le cuer me fent. a lui me rent. Agniaus, comment seray més reconfortée? Qui me rendroit mon aigniel et mon damache, Plus n'atent! a lui me rent.1) Dem Strophenabschluß gehen in allen Strophen drei Verse voraus, während das Virelai zwei oder vier Verse, niemals drei, verlangt, abgesehen vom Refrain, der bei Rayn. 11 dem Lied nicht vorausgeht. Ähnlich liegen die Verhältnisse bei Rayn. 1255, das ich nach Hs. R. pag. 192b mitteile: α Je che-vau-choi-e l'au-tr'ier seur la ri-ve de Sain-gne: da-me de joste un ver-gier vi plus blan-che que lai - ne. Chan-çon prist a con-men-cier sou-ef a douce a lai - ne. que mil J'aim mult melz un pou de joie a de-me-ner 1 2. puis plo - rer. soit qui a vi-lain me fist do-ner!>> Je chevauchoie l'autr'ier souef a douce alaine. Mult doucement li oï dire et noter: <<Honiz soit qui a vilain me fist doner!>> J'aim mult melz un pou de joie a demener 1) Hs.: g 25 c gedr. zuletzt Gennrich, Rondeaux, Virelais u. Balladen, Dresden (1920), Bd. I, S. 254f. |