են խարհն Խազրաց՝ Սուտաղաց՝ ռուսաց, եւ Զր գէզաց, նաեւ ուլղարաց, տիրեցին զսահմանս նոցա՝ մինչ ի յԱլամանաց եւ Հունգարաց՝ որք ֆռանգ , որոց գլխաւորն անուն աթու ղան : իսկ մյուս կողմն գնաց առ Հնդկաստանօք, որք տիրեցին մեծ մասին Հնդկաց, եւ Հնազանդեցուցին զՈւղուրս եւ Ուղուզս, եւ զրազմիկս, եւ զգելե միկս : ռին նաեւ զելամալեխ , զէշպալեխ եւ զամենայն կողմանմն զայնոսիկ. որոց գլխաւորն էր՝ Հօգաթաղան: իսկ իւս կողմն եկին ընդ- աշխարհս, անցեալ ընդ- մեծ- գետն ՞ աՀան եւ ընդ ջուրն՝ զոր ինքեանք Ամումօրան կոչեն. եւ պտուտկեալ փոթորկեալ հասին յաշխարհս մեր, եւ առ Հասարակ տիրեալ՝ Հնազանդեցուցին զամենայն տիեզերս. կո խեցին՝ կործանեցին զամենայն թագաւորութիւնս : Օի առին զյորասան, եւ կործանեցին զմայրա քաղաքս նոցա՝ զՐալէ, զնր, զավը, շաուր, զՏումն եւ զԴամղան: լռին նա եւ զխուժաստան, զ] օռաստան, զՊարսկաստան, զուրդըստան եւ ป զԱրապստան: Առին եւ եւս զիարպէքիր, զսորեստան , զ( ուշտար , զչրման , զՐաղդատ եւ զՐասսա , մինչ ի Հորմուղ քաղաքն, եւ ի ծովն Հնդկաց : ռին այլ եւս զԱտրպատական , զռան , զՀայաստան, զ]իս եւ զՀոռոմս մինչեւ յԱնկիւրիա, եւ ՚ի գ անդրա (25), եւ ՚ի (Օմիւոնիա (26) եւ զկի լիկիա, ինչ ի ծովս Ովկիանու եւ Պոնտոսի՝ ՛ի քաղալն Տրալիզծն: լռին նաես զտուն ( ամայ, զՈւրհայ՝ եւ զառան մինչ ի Համս եւ ՚ի Համայ (30) : Րայց զառաջինն եկն յաշխարհս, Զօրմանն, Զաղատան, Իսլամն, սաւուլն, եւ Ղատաղան եւ առն զաշխարհս յամի տեառն, ռմզ: լիւ յետոյ sorte d'abominations et d'infamies, ne mettant plus aucun frein à leurs passions déréglées. Les Mongols avoient divisé leurs forces en trois corps (4): le premier, qui étoit sous les ordres de Batou-khan (5) [Pathoughan], marcha vers le nordest (6); il soumit les Khazars (7), les Soudagh (8), les Russes (9), les Circassiens (10) et les Bulgares (11), et s'empara de toutes leurs provinces, jusqu'à l'Allemagne et la Hongrie, pays qui sont habités par des Francs (12). Le second corps, sous le commandement d'Hogata - khan (13), s'avança vers l'Inde (14), et soumit une grande partie de ce pays; asservit les Oughours (15), les Oughouz (16), les Khrazmigs (17) et les Kélémigs (18); puis s'empara d'Alamalekh, de Beschbalekh (19) et de tous les pays qui en dépendent. Le troisième corps vint vers la partie du monde que nous habitons; pour cela il passa le fleuve Djihoun [Dehahan] et celui que les Mongols appellent Amoumoran (20); ils se répandirent comme un torrent impétueux, et parvinrent jusqu'à notre pays, qu'ils soumirent entièrement à leur puissance; ils détruisirent et renversèrent tous les royaumes. Ils firent la conquête du Khorasan, dont ils dévastèrent les métropoles, Balkh, Reï, Mérou, Nischapour, Tous et Daméghan (21); conquirent le Khouzistan, le Louristan, le Farsistan, le Kourdistan, l'Arabie, le Diarbekr, l'Assyrie, la ville de Souster, le Kerian, Baghdad, Basrah, et le pays qui s'étend jusqu'à Hormouz et à la mer des Indes (22). Ils prirent encore l'Aderbadagan, l'Arhan, l'Arménie, la Géorgie (23), le pays de Roum (24) jusqu'à Angoura, Gangra et Smyrne, la Cilicie (27), et tout le pays entre la mer Méditerranée, celle de Pont et la ville de Trébizonde (28). Ils joignirent à ces conquêtes la Syrie (29), Édesse, Harran et toutes les places jusqu'à Hams et Hama. Les premiers généraux qui vinrent dans ces pays, furent Tchorman, Tchaghadaï, Arslan, եկն Հուլաու ղանն՝ թոռն մեծի Զանգզ ղանին , 1. նացեալմն յառաջնոցն՝ էառ զՐաղդատ քա ղաքն՝ յորում` եսպան զԽալիֆան ՚ի Թուի փրկչին ոմծը: Էառ եւ զուֆարղին ի ռմծթ թուին • զամ` մի պաշարեալ: ւ ապա գնաց մինչեւ յու սաղէմ, էառ զՀալաք՝ որ է երիա • զմշա. զալ բաք եւ ըստ այլազգեաց Պալպեք• կամ լիու քա ղաքն, որ է Հելիուպօլիս՝ այսինքն րեգ քաղաք : Էառ եւ զմեծն Անաիոք, որք կամաւ հնազան դեցան նաեւ զրուսաղէմ՝ ՛ի յիգիպտացւոցն , որ են լըցիք: ւ այնպես բազում` եւ զանՀուն քաջութիս եցոյց: >ւ զի յոյժ սիրօղ ես փրիստոնէից. վս որոյ անայն ազգք հաւատացելոց կամա Հնազանդէին նմա. եւ յոյժ ձեռնտու եւ օդական լինեին: ւ արդ՝ այս քան առ այս. մեք դարձցուք անդրէն ի կարգ բանիս : Օառաջինն մինչ եկն Թաթարն յաշխարհս յայս, մեր գաճառք անկեալք էին ի բաժին սլան նոյինին, եւ Էլիկումն ամրացեալ էր իւրայնովքն յանառիկ ամուն Հրաշկաբերդի: իկն Ասլանն այ՝ եւ շրջեցան ընդ բերդաւն, եւ ծանեաւ՝ զի անհնարին էր ՛ի մարդկանէ : Ապա իջանէ Հանդէպ բերդին, եւ յղէ ղպատգամաւորս առ նա, եւ ասէ. լրա ընդ մեզ սել՝ եւ եկ առ մեզ, եւ զբազում՝ » բարութիս գտցես ի մնջ. ապա թէ ոչ՝ մինչ յերբ նստիս ՛ի քարիդ յայդմիկ : ՝եք չեմք գնալուց յաշխարՀէ յայամանէ, զի ած- Հայրենեօք ետ մեզ՝ երբ եւ ելանիցես յայդմանէ լինի կորուստ » քեզ` եւ տան քո : » (Օայս լուեալ Էլիկումին` ոչ ընդդիմացաւ բանիցն. այլ քաղցրութբ պատասխանեալ` անդրեաց զերդումն ի նմանէ, եւ ել ընդ Asavour et Ghadaghan (31); ils les envahirent en l'an 1236 (32). Houlagou-khan (33), petit fils du grand Djinghiz-khan (34), vint ensuite, conquit ce que les autres généraux avoient laissé, et en l'an 1258 il prit Baghdad, où il tua le khalife (35). L'an 1259, il prit la ville de Miafarékin, après un an de siége (36). Il s'avança après cela jusqu'à Jérusalem, s'empara d'Halep (37), de Damas (38) et de Palpak'h, nommé par les infidèles Baalbek, qu'on appelle aussi Héliopolis, ou la ville du Soleil. Il prit aussi la grande ville d'Antioche, dont les habitans reconnurent de bon gré sa puissance (39); il s'empara même de Jérusalem, qui étoit alors soumise aux Égyptiens (40). Ce prince s'illustra ainsi par de grands exploits. Comme il aimoit beaucoup les chrétiens, toutes les nations qui font profession de la vraie foi, lui obéirent volontairement et lui furent d'un très-grand secours. Après tous ces détails sur les Mongols, nous allons revenir à notre sujet. Lorsque les Tatars vinrent pour la première fois dans cette partie du monde, nos provinces furent le partage d'ArslanNouïan (41). Éligoum Orpélian s'étoit fortifié dans la place inexpugnable de Hraschgapert. Arslan vint devant ce fort, il en fit le tour, et reconnut qu'il étoit impossible que des hommes pussent s'en emparer. If descendit donc jusqu'au devant de la place, et il envoya vers Éligoum un messager qui lui dit : « Fais amitié avec nous et viens nous joindre; » nous te traiterons avec une grande bienveillance, à moins » que tu n'aimes mieux rester sur ce rocher; mais songe bien >> alors que nous ne quitterons point ce pays, dont Dieu nous » a donné la souveraineté. Il vaut donc bien mieux que tu → sortes de ce lieu, qui causeroit ta perte et celle de ta race. » Éligoum ne fit aucune objection à ce discours; il répondit au contraire avec douceur, exigea un serment d'Arslan et առաջ նր բազում ընծայիւք. եւ տեսեալ զնա Ասլանին յոյժ սիրեաց, եւ ընկալաւ նա, արար զխաղաղութի. եւ կալեալ զնա յառաջնորդ, գնաց մինչեւ յԱնի, եւ հնազանդեցուցանէր զամ: առ նաեւ զվայոց ձոր, եւ զբղեգիս մինչեւ ի յիրերծն գիւղն՝ որ է Հանդէպ գառնւոյ. եւ ետ զամ` Էլի կումն , եւ ասէ. « Թրով առածն, եւ ոսկտվ գնե ցածն միապէս Հայրենիք են մարդոյ: Արդարեւ ככ גל כל ես սրով իմով առի՝ գաճառքս այսոքիկ, քեզ » լիցի ի Հայրենիս՝ եւ ազգի քում, եւ դու միամիտ սրտիւ տես զմեզ, եւ ծառայեա մեծ-ի ղանին՝ որ զմեզ առաքեաց աստ: »ւնը զբազում` շնորհս գտեալ` յամ սրտէ ծառայելնոցա յօրէ յայնմանէ: Եւ ապա Հաստատեցան այս՝ լինիլ Հայրենիք աանն՝ եւ ազգին ()րբէլեանց : իսկ այլ զօրագլուխք Հնազանդեցուցին զայլ աշ խարչս, եւ բերին զ ւագն ի դուրս ի բերդէն կայենոյ • զբռամբ ած-ին եւ զթագաւորութի վրաց • եւ եղեն միահեծ-ան ամենե քեան: Ապա յետ ամաց ինչ գնաց Թաթան, եւ տարաւ ընդ իւր զզօրմն վրաց՝ եւ զՀազն եւ զ( ահնշահն• ընդ որոց գնաց եւ Էլիկում ՚ի վերայ քաղաքին յարաիրոսաց՝ որեւ կոչի ՙլ,փրկերտ, եւ պատնէշ ածեալ շուրջա նակի, նստան ի վի բոլոր բանակօք՝ ամծք եւ ամսովք, եւ ոչ կարացին առնուլ զնա: նդեն Հիւանդանայ Էլիկումն խստագին ցաւօք. եւ որպես ասեն դեղակուր լինի ՛ի բժշկաց ի Հրամանէ լա դին • զոր . բարձեալ բերին ի ՙլ,որավանս սքյ նա խավկային. թողլով զորդի մի` ոյրթէլ անուն, յոյժ գեղեցիկ տեսլեամբ՝ եւ առոյգ Հասակաւ : պա տիրէ զիշխանութի նորին՝ եղբայլն իւր՝ ամե |