եւ

՛ի ներքոյ ամի, զոր այլազգիք կոչեն անուն սց. ()ո Հան, Մուշթարին, ( ամն, յարեխն, ( օհրայն, ()տարին եւ Ղաման : ւ ապա յետ սյ , չորք տարերքս, որ գնդաձեւ պատեալ են զմիմեանս : ռ աջին բոլորակութի Հրոյն, որ պատեալ ունի զամ տարերս, եւ ապա օդն, եւ ապա ջուրն, եւ ապա երկիրս 'իներքոյ ամի եւ ի մէջ ամնեցուն : Երկիր զի անշարժ կայ, այլայլական արար ind, զի մի ածութե կարծիս տացէ, վս պիտոյիցն,որ ինմա նէ բղխէ. եւ երկինքն՝ զի անապական է, շարժական արարած-, զի մի վս անապականութե, ած- Համա սեսցին, այլ ի շարժականեն զշարժօղն իմասցին, որ անշարժ գոլով, շարժէ զարարած-ս ՛ի կեանս,եւ փրկու ւթիւն • զի զգալի բնութիւն ոչ շարժի յինքենէ, որպէս զքար ջրաղացին , այլ յայլմէ ինքնաշարժ նութենէ:

եւ

Եկեսցուք յերկիր նախ` գիտասցուք, զի կիբիկոն է ձեւ Յիս, բոլոր եւ քառանկիւնի. եւ դրախտն Ադամայ եւ եւ ՛ի վր երկրի է, ՚ի վր բարձրաբերձ բեմբի եւ չորք իր պատեալ է զդրախտն, եւ զցամաք երկիրս : ՙՆախ` Ովկիանոս ծովս, եւլ եւնաթան ձուկն ընդդեմ կա լով կոհակացն Ովկիանոսի, եւ ՚ի կողմ արեւմտից զտուտն եւ զդլուխն մատեղ է եդեալ, եւ ապա Ջեռնոս կղզին, զի եեւ նա բոլորածիր կղզի է, զի է ՚ի մէջ երկու ծովուն, եւ ապա լնդընդական ծուխ : Այլ Ովկիանոս ծով ոչ գոյ կենդանի, զատ ՚ի 1 եւ իաթանն, եւ ամ` օր առա քէ նմա ած, երեք վիշապահուն ՚ի կելրակուր. զի ծովն այն Հարթայատակ է, եւնաձ կարէ գնալ 'ի վր նր. այլ ի կողմն արեւ մաից, պատառեալ է զհեռինոս կղզին, իբրեւ զգետ գայ յառաջ Ովկիանոս ծովն. եւ ի նմանե լցուի

de toutes. Les étrangers (3) les appellent Zohal, Mouschthari, Schams, Marekh, Zohra, Odarid et Ghamar. On trouve ensuite les quatre élémens, qui s'enveloppent les uns les autres sphériquement. D'abord est la sphère du feu, qui environne tous les autres élémens; on trouve ensuite l'air, puis l'eau, et enfin la terre, qui est le dernier des quatre, et qui est au milieu de tous les autres.

Comme la terre est sans mouvement, Dieu la fit susceptible de changement, pour que les choses utiles qu'elle produit ne la fissent pas regarder comme divine. Comme les cieux sont incorruptibles, il les créa mobiles, pour qu'on ne les prît pas pour Dieu, mais bien pour qu'on pensât qu'ils avoient un moteur, qui n'est pas sujet au mouvement, et qui meut les créatures par la vie et par le salut éternel; car la matière ne se meut pas d'elle-même comme la pierre d'un moulin, mais par le moyen de quelqu'un qui se meut de lui-même.

Venons maintenant à la terre. Nous ferons d'abord connoître que le Monde est de forme cubique, circulaire et en même temps quadrangulaire ; le jardin d'Adam est sur la terre et sur un plateau très-élevé. Ce jardin et la partie sèche de la terre sont environnés par quatre choses : d'abord est l'Océan, et le poisson Léviathan, qui est opposé aux flots de l'Océan, et dont la tête et la queue se touchent du côté de l'occident; ensuite est l'île de K'herhinos, qui est ronde, parce qu'elle est située entre deux mers; et enfin on trouve la mer Profonde. L'Océan ne renferme aucun être vivant, à l'exception de Léviathan, à qui Dieu envoie tous les jours trois poissons monstrueux pour sa nourriture. Cette mer est unie, et aucun vaisseau ne peut y naviguer. Du côté de l'occident, l'île de K'herhinos se divise en deux parties, et, telle qu'un fleuve, elle s'avance à la rencontre de l'Océan. C'est à cette

Անդընդական ծով. եւ Անդընդական ծով բնակեն կենդանիք, եւնաւորդք գնան ի վընը : ւ յԱնդընդական ծովն բաժանի դեմ Հերակլեայ արձանին՝ իբրեւ զլայնանիստ գետ, գայ յառաջ եւ ի նմանէ կազմի միջոց Հի ծով. եւ զի նա իբրեւ զբոլորածիր պատեալ է զմիջոց Յս. այլ ոչ Հաւասար , ոպ զայլմն, զի գոյ տեղի որ ցամաք է, ፡ են կցեալ յիրեարս. զի ՛ի Հիւսիսոյ կողմանէ Հռովմոց, ծովն է նոսի, եւ Հասանէ ՚ի կովկաս լեառն, ուր պարիսպն է Աղեքսանդրի. եւ ապա կասբից ծովն յարեւելից կող մանէ պատէ եւ գայ մօտ յերկիըն Պարսից. եւ ապա Հնդկաց ծով Հասանէ ի փարկեդոն կղզին. եւ ապա Եգիպտոսի ծով գայ Հասանէ յարեւմտից կողմանէ, ի իւզանդիոն եւ յայլ սահմանանը, մինչեւ vն ռուսաց : ՛ի յայդ ծ-ովէդ բաժանի բազում խորշ ծովուց. եւ կղզիք բազումք : ՛ի կողմն արա եւմտից կիպրոս եւ կրետէ, Սիկիլիա եւ Պատմոս եւ Ըռոտն կղզին եւ այլք : ՛ի կողմն Հարաւոյ ար կեդոն կղզին եւ C նրմարան քաղաք, որ է Հրմուղ ՛ի մէջ Հնդկաց ծովուն, ուստի ելանէ պատուական մարդարիտն :

իսկ ցամաք երկիրս՝ ըստ ուղիղ գծից յարն ելից յարեւմուտս,երեք բաժանի,կողմն հարաւոյ, | իբիա կոչի. միջոց Հիս, սիա. եւ Հիւսիսոյ կողմն, լւպիա :

իսկ Հայաստանեայց Ես խառն յասիոյ եւ յո րոսլիոյ, սկսեալ նախ ի դրանէն Հոնաց, որ է դուռն Ալանաց երկաթի, զոր եդեալ է Աղեքսանդը թակե դոմնացին. զինա ժողովեաց յամ ազգաց, զփանաքի եւ զկարճահասակս, զխեղս, զկաղս, զկոյս , զգողս, ն- զվնասակարս,եւ տարեալ ՛ի կողմն Հիւսիսոյ, բնա–

1

île que finit la mer Profonde. Cette dernière mer contient des êtres vivans, et les matelots peuvent y naviguer. La face du monument d'Hercule est partagée par la mer Profonde, qui s'avance comme un vaste fleuve, et forme la mer Méditerranée, qui est comme enfermée au milieu du Monde. Cette mer n'est pas comme les autres; il y a des lieux où elle est aride, de sorte que toutes ses parties ne sont pas unies ensemble. Ainsi, au nord du pays des Romains est la mer de Pont, qui s'avance jusqu'au mont Caucase, où est la muraille d'Alexandre. La mer Caspienné s'avance, du côté de l'orient, jusqu'auprès du pays des Persans. Après est la mer des Indes, qui va jusqu'à l'île de K'harketon. Ensuite est la mer d'Égypte, qui, du côté de l'occident, se prolonge jusqu'à Byzance et aux contrées qui en dépendent, ainsi que jusqu'au pays des Russes. Cette mer est divisée par beaucoup de golfes et d'îles. Du côté de l'occident, sont celles de Cypre, de Crète, de Sicile, de Pathmos, de Rhodes et d'autres. Du côté du midi, sont l'île de K'harkéton et la ville de Schirmaran, qui est Hermouz, située au milieu de la mer des Indes. C'est de cet endroit que viennent les plus belles perles.

Le continent terrestre s'étend en ligne droite de l'orient à l'occident, et est divisé en trois parties : du côté du midi est la Libye; l'Asie est le milieu du Monde, et au nord on trouve l'Europe.

L'Arménie est jointe à l'Asie et à l'Europe; elle commence à la porte des Huns, qui est la porte de fer des Alains (4), élevée par Alexandre le Macédonien. Il réunit les pauvres, les nains, les manchots, les boiteux, les aveugles, les voleurs et les malfaiteurs de toutes les nations, les fit conduire en cet

› endroit, les fixa du côté du nord et les fortifia de murailles.

կեցոյց եւ պարսպեալ ամրացոյց. եւ եդ զդուռն եր կաթի ՚ի վը, եւ մոգաց եւ գրեաց ՚ի վը դրանն, թէ յոլժամ ի յետին դարն անցանի. պկդ տարի, անկանի դուռն այն. եւ ելանեն իդ. թգրութիք, եւ ա պականեն զՅս, լումաց եւ աճուճաց ազգ կոչե ցեալ, զոր ՅօվՀաննէս աւետարանիչն,Գօգե լագօգ կոչէ, վս անթիւ բազմութե :

Եւյետնը գաճառքԴուգարացիք, ( աքիէ Ալանք, ( արուան է եւ (Շամախի , զոր ատրուշանն շինեաց եւ կոչեցաւ ( արուան: {Ուտի՚ի մտից կայ յ րասխայ շի ջ լԱրցախայ եւ կուռ գետոյ, որ Աղուանք նին, ուստի էր ()ա իշխանն Տրդատայ. ուր մեծեկեղեցին է (մարաս, ուր կայ նշխարքն Գրիգորիսի Աղուանից կաթողիկոսին : Արցախ, խաչենք է Գանձակ, կանջայ է իւր վիճակով, եւ Օակամոն մինչեւ ՚ի դաշտն Գագա եւ կայ ՛ի նմա, սբ ուխտն որանաշատ եւ Եղիշեի առա ս քելոյն աթուն եւ ի յԱրցախ սբ ուխտն Գանձասար, ուր կայ գլուխն սուրբ կարապետին : գարդման գաւառն, փարի Թամանիկն է, ուր կայ գերեզման օվՀաննէս վար դապետին այրագոմեցւոյն : Մեծ Սիւնիս եւ փոքր Սիւնիս , ուր կայ սուրբ աթոռն իւստաթէի առա քելոյն, որ կոչի Տաթեւ ()իծռանավանք : Գեղամ, Գեղարքունի է, ուր կայ սուրբ ուխտն Սաքենիս, եւ Սեւան կղզին ՚ի մջ ծովուն եւ այլ բազում` գա ճառք ՚ի կողմն (14) Հիւսիսոյ, որ կոչի ) ակամ, ուր կայ սուրբ ուխտն Հողարծին, եւ գետկայ վանքն, ուր աթոռն է ոչ վարդապետին :

Այրարատ ունի բազում` գաւաւս. առս • Արշարունիք եւ ձոն Էրասխայ, կաղզուան է, ուր կայ սբ ու խտն թաթլոյ եւ վարոսի վանքն, ուր զթումաս