նագինե եպիսկոպոսին եւ յեօն խոտաճարակացն, եւ երկու ճգնաւորացն, նտծնի եւ կծնիդեայ, ե կոչի |ննակնեավանք, վս ն ականցն աղբիւրացն քաղցրաՀամ, եւ կոչի Դլակավանք • վե առաջ նորդի Հօր վանացն, եւ զառաջին պատարագն անդ արար սք լուսաւորին: Է-Ղազարուվանք, Սբ առ աքեալքն չու է, ուր կայ ձախ աջն Պետրոսի եւ Պօղոսի, զոր եբեր սք լուսաւորիչն եւ այլ բազում` սրբութիք : Եւ իղըգոտի վանքն, որ է = 3ով Հաննեմն, ուր կայ ՛ի սբ նշխարացն սք կարապետին, եւ չիչ իւղոյն, զոր եբեր օբ Թադէոս առաքեալն, եւ անդ պահեաց, զոր սք լուսաւորիչն եգիտ: լ անդին, Սբ աղբերիկն է, ուր կայ օծեալխաչն ՚ի տնեեղբօրն ակօբայ՝ ի գաառէն Խութայ. անդ է եւ սբ բեւեռն քի, ներկեալ արեամբն քի : Արծրունիք, Սասուն է, զոր շինեաց (Սանասար որդին Սենեքարիմայ, որ փախուցեալ ի ՙլ,ինուէի վե սպանման Հօրն, եկն առ թագաւորն Հայոց : կոգովիտ եւ Սանանխուողն ՛ի Սասուն է, եւ անդ է սկոյն Պետրոսի առաքելոյն : ոփաց գաառն, Մեծկերտ եւ Զմշկածակ է: Տիգրանակերտ, Համիթ է, զոր պարապեաց Տիգրան Թագաւոլն Հայկազնի, յորժամ` եսպան զժդահակ Սարաց Թագաւորն, 1ւ զքոյն իւր զՏիգրանուհի, որ կին էր լժդահակայ, էած- անդ եւ վս քեռն շինեաց զքաղաքն. եւ յետոյ նորոգեցաւ ՚ի Ռծն Թէոդոսէ : դեսիա, Ուրհայ է, ուր բերած անձեռագործ- պատկերն, որ ՛ի սք դաստառակին : սիդ, Թլկուրան է : երիա, Հալապ է : իսկ ՛ի միւս կողմանե Սանդակունի, յերի կալով Տարժնոյ : Խորձունք, լեղի է : Էկեղեաց գաւառն եւ Դարանաղեաց, Էվկան է l'évêque Athanaginès, de sept hommes qui se nourrissoient d'herbes (101), et des deux religieux Antoine et Cronidès. II est encore appelé Innagnéa-vank'h, à cause de neuf sources. d'eau très-douce, et Klaga-vank'h, à cause de celui qui en fut le premier abbé. C'est dans cet endroit que le saint illuminateur fit le premier sacrifice. Le monastère de S. Lazare de Mousch est encore appelé le monastère des saints apôtres (102). On y trouve la main droite de S. Pierre et celle de S. Paul, qui y ont été apportées par le saint illuminateur, et beaucoup d'autres reliques. Le monastère d'Eghertodi est Saint-Jean, où sont des reliques de S. Garabed et la fiole d'huile apportée par l'apôtre Thadée et trouvée par le saint illuminateur. Vantir est Sourp-aghpérig (103), dans le pays de Khoutha: on y conserve une sainte croix bénie par S. Jacques, frère du Seigneur, et un clou teint du sang de J. C. Le pays des Ardzrouniens est Sasoun, dont la souveraineté fut fondée par Sanasar, fils de Sénék'harim, qui s'enfuit de Ninive après le meurtre de son père, et vint auprès du roi d'Arménie. Gokovid et Manankhoudsor sont dans Sasoun; là est le doigt auriculaire de l'apôtre S. Pierre. La province de Dzop'h est Medzgerd et Tchémeschgadzag. Dikranagerd est Amid, environnée de murs par Tigrane, roi Arménien, qui, après qu'il eut tué Ajtahag, roi des Mèdes, y amena sa sœur Dikranouhi, femme d'Ajtahag, et bâtit la ville pour elle dans la suite, elle fut rebâtie par Théodose le Grand. Édesse est Ourrha, où l'on apporta l'image de J. C. qui n'a pas été faite par une main humaine, et qui est la Sainte Véronique. Avsit est Thelgouran; Berrhée est Halep. Du côté opposé, sur les confins de Daron, on trouve Mantagouni. Khordsoun est Geghi. : Les provinces d'Égéghéats et de Taranaghi, qui sont des pays wn եւ եւ կամախ, զոր միասահմանք են, ուր կայ ի մէջ եր կուցն գերեզման նբ լուսաւորչին ՛ի լեառն Սեպուհ, եւ որդւոցն եւ թոռանցն ՛ի Թորդան կան Հանգու ցեալ ստորով Սեպուհոյ . Ըռստակէսին եւ ծ-ինՙ երսեսին՚ի Թիլն աւանի • եւ ածաբնակ լեառն Սեպուհ, ուր Հանգեաք լուսաւորիչն, եւ անդ կայ Հաձահալանի Թութն Տրդատայ, զոր ետնմա կոս տանդիանոս թագաĆոլն. եւ յորժամ խնդիր արար Տրդատ թագաճորն լուսաւորչին , եւ գնացեալ եգիտ ՛ի լեառն ՍեպուՀ. եւ նա ասաց նմա զջնջումն ազգին Արշակունեաց • եւ առեալ զթուրն օծեաց ոպ զխաչ եւ ետ՚ի յօդն բանին այ. եւ ասաց թէ « յելան են արիական ազգին, որ են ֆռանկք, երեւի նշանս » այս, զոր առեալ շրջեցուցանեն ընդ յինքեանս, » եւ ինքն անդ վերափոխեցաւ առած: լնդ է եւ անքն սերովբէիցն, զոր սերովբեմն առաքեաց ած- ընդ Հո ղեղեն քերովբէին յանդընդախոր ձոլն, զոր եդեալ էր ի մտի երթալ ի վր ծնկաց երուսաղէմ, զոր արա գելաւ ՛ի կիզանօղ սերովբէիցն : ()որ յետոյ լուզ վարդապետն ՅովՀաննէս շրջեցաւ ՚ի տեղին եւ ելի գլուխ լերինն, զոր այժմ գոհանամք, ասեն Սեպուհոյ ծայրին. եւ ետես զգալի աչօք նշանն զայն եւ Համ բուրեաց եւ ասաց զլուսաւորչին անձինքն եւ զլե սինքն ի վը նը, ըստ այնմ զէն արքայական սպան մանն գործ-ի կենաց, արքային ՛ի կեանս գործ-ին: ւ Որձ նը կայ Հռչակաւոր սբ ուխտն ագ վանք, զոր Հիմն արկեալ է առաքեալն Թադեոս, եւ կայ ՛ի յետ նը ժառանգ որդին իւր, գտօղն կորուսեալ Հօտիս, շինեաց յանուն սբ առաքելոյն Թադէոսի. եւ կայ ի նշխարացնը անդ զարմանաշէն դեղաթափն. եւ այլ բազում վանորայք, շուրջ զսահմանաւ նց : limitrophes limitrophes d'Ezengan et de Gamakh, ont entre elles, dans le mont Sébouh, le tombeau de notre saint illuminateur. Ses fils et ses petits-fils reposent à Thortan, au pied de cette montagne, tandis qu'Arisdages et le grand S. Nersès sont à Thilnavan (104). Le mont Sébouh, que Dieu protége et où repose saint Grégoire, renferme encore l'épée admirable qui fut donnée à Tiridate par l'empereur Constantin. Quand Tiridate desira voir le saint illuminateur, il vint le trouver dans le mont Sébouh, et lui demanda quand devoit arriver la chute des Arsacides. Le saint prit son épée, la bénit comme une croix, et la plaça en l'air par la permission de Dieu, puis il dit : « Il viendra une » nation vaillante qui sera celle des Francs; ce signe paroîtra » alors, on le prendra et tout le monde se réunira avec eux. » Le saint ensuite s'enleva vers Dieu. Là est encore le monastère des Séraphins (105), nommé ainsi parce que Dieu y envoya un séraphin vers le chérubin terrestre, qui étoit alors dans une très-profonde vallée, et qui avoit résolu d'aller sur ses genoux à Jérusalem, ce dont il fut empêché par de brûlans séraphins. Dans la suite des temps, le vartabied Jean Blouz (106) parcourut ce lieu et vint sur le sommet de la montagne où nous prions aujourd'hui, et que nous nommons Sébouhoï-dzaïri ; il y vit ce miracle de ses propres yeux : il embrassa le saint illuminateur, et il lui parla. Les montagnes étoient au-dessus de lui, et auprès étoit la lance royale qui ôta la vie au roi même de la vie. Auprès du monastère dont nous venons de parler, est le célèbre couvent d'Avak-vank'h, qui fut fondé par l'apôtre Thadée, qui le laissa en héritage à son fils. Celui ci trouvant son troupeau dispersé, rebâtit ce monastère et lui donna le nom de Thadée. Ses reliques y sont dans un magnifique tombeau. Dans les environs de ces monastères, il y en a encore beaucoup d'autres. Tome II, Ee Թախ եւ Հենի, Դերջան է եւ ալու, ուր զգին եգիտ Մեսրօպ վարդապետն, այսոքիկ Արշամունիք կոչին : ՛ի կամախ անառիկ բերդն, ուր պահեաց ()տայ իշխան դաստիարակն Տրդատայ եւ Խոստ րովիդխտոյ, զՏրդատ եւ զքոյն իւր, եւ զգանձս եւ զկուռս րշակունեաց, յահէ Արտաշիրի, որդւոյ Սասանայ. եւ ի գան Տրդատայ թագաւորին, փառօք ելանէր ընդ առաջ նր : ւ գետն Էրատ Էկեղ– եաց գաճառին • այլ այս է ճշմարիտ խրատ, որ ՛ի ոբ ||սկեանցն ելանէ, եւ անցանէ ընդ Տարծն եւ դնայ ընդ Ասորեստան : Սեբաստիա, Սեւաստ է, ուր կան ոք քառասունքն եւ գետն Ալիս : կապադովկիա եւ Գամրաց տուն, եւ Մաժակ քղքն, Րարսեղ կեսարա ցւոյ քաղաքն է, ուստի էն սք գէորդ եւ սբ լյար զիս նահատակքն քի եւ սա կոչի Առաջին Հայք : ինկան կամախով եւ իւր վիճակով մնչեւ ՚ի յուշ, երկրորդ Հայք: Հաշտեան գաճառով, ոկա Հիզանով մինչեւ ՚ի միԹ, Զորրորդ Հայք: ուշ՝ ԱղԹամարայ ծովի բոլորոն, Էրրորդ Հայք : Վ |} յրարատեանք, եծ- Հայք : (Օայս վաղարշակ առ-աջն թագաւորն Արշակունեաց, այսպես բաժա նեաց: ()ինդան ադէոսի առաքելոյն զ() էոփիլոս աշակերտան իւր եպիսկոպոս ձեռնադրեաց Առաջին Հայոց, եւ վս այս պատճառիս անդ գնաց լուսաւոր իչն, եւ էառ զձեռնադրութի, իբր յիւրմէ առաքելոյ, եւ անտես առնեն Հայք, մինչեւ ՚ի ժողովն աղկե դ-ոնի : Ա յա այն թէոփիլոն է, որ եւ՚ի Ղուկաս աւե տարանիչն խնդրեաց զաւետարան, եւ զգործս առա քելուն եւնաելիցզհայցուածս նընգրեացղա‘ետարանն եւ զգործս, ոպ ասէ գիլն. « կարգաճ գրել քեզ քաջդ թեոիիլէ. » եւ անտի եբեր լուսաՀորին նշ ככ |