րացեալ մի կողն, փախստական լինի միւմն : Որ էր այր յաջողակ եւ պատշաճագեղ` ուժեղ եւ ան– նեայ, երիտասարդ ՀասակաĆ. որոյ առեալ զըն տանիս իւր եւ զգունդն թագաւորական գանձիւն, օդապարիկ երիվարօք սրաթռիչ լեալ անցանեն ընդ բազում` աշխարհօք. այնքան ահագին կերա պարանօք՝ մինչ զի ոչոք Համարձակիւր ընդ առաջ լինիլ նոցա . եւ այնպէս անցեալ ընդ դուռն Դարիալայ, իբր վերին ակնարկութբն եկին յաշ խարհն արթլայ Տանուտելին ցխիթայ, եւ տեսին զնոսա նեղեալ եւ ՚ի մեծ- վտանգի տաշ րակուսեալ ՚ի Պարսկացն: Ապա սկաան խօսիլ ընդ Տանուտեն եւ ապագագոն արմն. եւ ասել թէ « Մեք ՛ի Թագաւորացն Ճենաց եմք, եւ Հաուածեալ յեղբարց մերոց եկաք աստ, Համեցաք ընդ ամուր աշխարհս ձեր, եւ աստո ճածք ձեր, վամն վշտաց ձերոց ածին զմեզ յօգնութի ձեզ: Արդ` մեր կամք է, կամ դադարիլ առ արսից Թագաւորութե, եւ կամ` անցեալ

כל

כל

wn

ինքնակալն Յունաց: Րայց եթէ ձեզ Հաճոյ Թուիցի, պատրաստեցեր մեզ զտեղի Հան գատեան , զի կացցուք աստէն, եւ թափեսցուք զձեզ ՛ի նեղչաց ձերոց, եւ եթէ ոչ՝ երթամք » զճանապարՀս մեր, ուր եւ աստուածն ձեր » հոգասցե: » իսկ իբրեւ տեսեալ աճագ Տանու տեարց աշխարՀին զայնպիսիս արս քաջակորով եւ ուժեղս. եւ լուան զՀաճոյական բանս նոցա . ե մեծապէս խնդացին ՚ի վերայ եկելոցն , եւ արա րին խրախճանութի մեծ եւ բարձր փառօք եւ մեծաշուք պատուով ընկալան զնոսա , եւ սիրեցին յոյժ յոյժ. եւ ետուն նոցա ՚ի տուն բնակութե

audacieux, doué d'une force et d'une habileté très-extraordinaires. Il réunit sa famille et un corps de troupes, s'empara des trésors royaux ; puis, montés sur des chevaux agiles, ils traversèrent tous une grande étendue de pays : leur aspect étoit si formidable, que personne n'osa marcher à leur rencontre. Ils passèrent ainsi la porte de Tarial (15), et vinrent intrépidement dans le pays de K'harthel, auprès du danouder de Mtskhitha, qu'ils trouvèrent dans une triste position, et fort inquiété par les Persans. Ils lui parlèrent en ces termes, ainsi qu'aux grands du pays : « Nous sommes parens des » rois du Djénasdan; chassés par nos frères, nous choisissons >> votre pays pour refuge. Ce sont vos dieux qui, touchés » de vos malheurs, nous amènent à votre secours notre » intention est de nous mettre sous la protection de l'empire >> Persan, ou de passer auprès du monarque des Grecs (16); » mais cependant, si cela vous convient, préparez-nous un » lieu où nous puissions fixer notre résidence; nous nous y » établirons et nous vous délivrerons de vos oppresseurs; sans quoi nous continuerons notre chemin jusqu'où votre Dieu > nous conduira. » Les princes Géorgiens, qui virent que c'étoient des hommes vaillans et courageux, écoutèrent avec plaisir leur discours, et montrèrent beaucoup de joie de leur arrivée. Ils firent préparer un grand festin; les nouveaux venus y recurent des marques d'honneur et de considération toutes particulières, et l'on conçut pour eux une très-grande amitié. On leur donna pour habitation et pour lieu de sûreté, le fort imprenable d'Orpeth, qui avoit été fondé par K'harthlos. Ils eurent encore beaucoup de cantons, de grands bourgs et des forteresses, pour en jouir héréditairement. Ces étrangers habitèrent d'un commun accord à Orpeth; et c'est du nom de cette forteresse que, par la suite

եւ ի տեղի ամրութե զանառիկ ամուն, շինեցեալ էր ձեռամբն արթլօսայ: Էուն նա եւ զգաւառս բազումս, եւ զաՀանս մեծամեծս եւ զբերդս ի ժառանգութի նոցա: Ապա միամ տեալ ՛ի տեղոջն՝ բնակեցան ՛ի յ()րբեր, եւ վամն մնուան բերդին , յետ բազում` ժամանակաց ()րբուլք կոչեցան, այսինքն, ( )retթացիք. քանզի սովորութի էր ազգին այմ, անուամբ տեղւոյն կոչել զիշխանմն. որպէս եթուքն, եւ եփեուլքն, եւ աջուլքն, եւ՚ի Հերեթու՝ Հերիսթաւքն , եւ ի Ջ անախեթու՝ ֆ անախուրքն, եւ ՚ի կախելոյ՝ Թալախեցիքն, եւ ի գեղքն՝ 1եխթիսայքն, եւ այլք որ մինչեւ ցայսօր սակս այար պատճառի ()րբուլք կոչեցան, եւ ազգն այնք՝ որք եւ յառաջն Հենեւուլք կոչեցան, այսինքն՝ ենացիք:

Եւ արդ` մինչ այս այսպես լիներ, ապա յինքեանս Ժողովեցին զտունն վրաց, եւ զօրս գումարեալ յարեան ՚ի վերայ ամենայն նեղչացն, եւ կոտորեալ Հալած-ական արարին ընդդիմանալով Պարսից , եւ յայնժամ եղեւ խաղաղութի յաշխարՀին յայնմիկ: վամն որոյ կարգեցին նոսա, սպարապետ եւ րագլուխ ամենախ անն վրաց: ւ ի թագատրելն վրաց առաջին թագաւորին իառնուասայ, առաւել պատուեցան ()րբէլեանքն: ()ի ՚ի վրաց աշխարհին ոչ գոյր ոք նման նոցա, կամ՝ Հաւասար, բայց միայն ՚ի Թագաճորն:

༢༠

ւ ահա զայա ծանեաք ընդ աղօտ ինչ ի վրաց պատմութենէն : Րայց վամն նախանձու Գէորգէ թագաւորին, ազգաւ ջնջեաց զնոսա ի վրաց աշխարՀին, ջնջեցին եւ զանուանս նոցա ՚ի պատմութենէն իւրեանց, եւ յամ` գրեանցն եւ յե

des temps, ils furent appelés Orpoulk'h, c'est-à-dire, en arménien, Orpétatsik'h [les Orpélians], parce que c'étoit la coutume de la nation Géorgienne de désigner les familles nobles par un nom qui étoit dérivé de celui du lieu où elles habitoient; comme, par exemple, les Méthéoulk'h, les Mép'héoulk'h, les Mradchoulk'h; ceux de Héreth (17), qui s'appellent Héristhavk'h; ceux de Dchavakhethi (18), Dchavakhourk'h; ceux de Kakhethi, Thalakhetsik'h; ceux des Lezghis (Leghk'h), Lekhthisaïk'h (19); ceux qui, pour la raison que nous avons déjà rapportée, se sont appelés jusqu'à présent Orpoulk'h [les Orpélians ]; et enfin les familles qui furent d'abord nommées Djénévoulk'h, c'est-à-dire, en arménien, Djenatsik'h [Chinois] (20).

Pendant qu'on traitoit ainsi les Orpélians, ils s'occupoient de rassembler la nation Géorgienne. Ils réunirent les troupes, se soulevèrent contre les oppresseurs de la Géorgie, marchèrent contre les Persans, les vainquirent, les mirent en fuite, et rétablirent la paix dans le pays. Pour les récompenser de ces services, on les créa sbarabied (21) et généralissime de toute la nation. Sous le règne du premier roi de Géorgie, P'harhnovas (22), les Orpélians furent comblés de beaucoup plus d'honneurs encore; de sorte qu'excepté le roi, il n'y avoit personne, dans tout le pays, qui fût leur égal ou qui pût leur être comparé.

C'est là ce que nous avons trouvé en abrégé dans l'histoire des Géorgiens, parce que la jalousie du roi George a été cause que les Orpélians furent entièrement détruits dans le royaume (23), et que l'on fit même disparoître leur nom dans l'histoire, dans tous les livres, et jusque dans les églises.

կեղեցեացն: վ ամն որոյ եւ մեր քննեալ եւ տեղե կացեալ` ծանեաք զսակաւն ՛ի բազմաց ՛ի գիտօղ արանց, եւ ՚ի մնացեալ յիշատակարանաց, ուրեք ուրեքնանես եւ յաւանդութեանց նախնեացն իւրե անց, զոր ծանուցին Հարք որդւոց մինչեւ ցեզ: Արդ` զի մտեալ էր յիշատակ նախնական զրու ցաբանութեանց նոցա. նաեւ ամենայն արիու թիւնք եւ գործք երեւելիք ՚ի տան վրաց ազգին ()րբէլեանց՝ ՛ինոցին Ժամանակագրոցն՝ զոր ար Թլիս ցխուրվպայ կոչեն: վասն այնորիկ մեք ոչ գիտացաք զորպէմն եւ զկարգ բանիցն. զի եւ ըստ կարգի շարաՀարեալ էաք ՛ի մատենիս: Րայց զոր գտաք ՚ի Հայալեզու գիրս. սակաĆ ինչ յիշաաակ դիցուք եւս եւ զվախճան կատարածի նոցա, զոր Տաաստեաւ ծանոյց մեզ գեղեցիկ պատմութիւն Մխիթարայ լնեցւոյ:

C'est