1ο

και τίθησι αυτόν εν τω δίσκω και ο διάκονος θυσον δεσποτα και δε τέμνων αυτόν σταυροειδώς λέγει θύεται ο αμνός ο υιός του θεού υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας και

θυόμενος και μή δαπανώμενος, o κενούμενος και μηδέποτε πληρούμενος πάντοτε. 5 Είτα λέγει ο διάκονος Νύξον δέσποτα και δε νύττων τον άρτον εν τω

δεξιό μέρει λέγει

Και είς των στρατιωτών και τα εξής
και ευλογούντος του ιερέως βάλλει ο διάκονος το νάμα και το ύδωρ.

Είπα λαβών ο ιερεύς ετέραν προσφοράς λέγει Εις τιμής και μνήμην της παναχράντου δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας ής ταϊς ικεσίαις πρόσδεξαι την θυσίαν ταύτην εις το υπερουράνιον θυσιαστήριον και τίθησι την μερίδα εν τω αριστερό μέρει του αγίου άρτου

είτα λαβών και ετέραν λέγει 15 Δυνάμει του τιμίου και ζωοποιού σταυρού, προστασίαις των τιμίων επουρανίων

δυνάμεων ασωμάτων, του τιμίου ενδόξου προφήτου προδρόμου και βαπτιστού "Ιωάννου και των αγίων ενδόξων και πανευφήμων αποστόλων. Των αγίων και ενδόξων αγίων αρχιεραρχών και οικουμενικών διδασκάλων Βασιλείου

Χρυσοστόμου (p. 358) και πάντων των αγίων ιεραρχών. Των αγίων και ενδόξων 20 μεγάλων μαρτύρων Γεωργίου Δημητρίου Θεοδώρου και πάντων των αγίων

μαρτύρων. Των οσίων . Σαβά (p. 358) και πάντων των οσίων. Των αγίων και ενδόξων μεγάλων ιαματικών αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού και πάντων των αγίων αναργύρων. Των αγίων και δικαίων Θεοπατόρων. Και του αγίου ο δ' ου

την μνήμην επιτελούμεν και πάντων σου των αγίων ών ταϊς ικεσίαις πρόσδεξαι 25 την θυσίαν ταύτην είς το υπερουράνιόν σου θυσιαστήριον

είτα λαβών και ετέραν προσφορών λέγει Υπέρ σωτηρίας κράτους νίκης και διαμονής των ευσεβεστάτων και φιλοχρίστων βασιλέων ημών. Υπέρ του επισκόπου ημών. Υπέρ του πατρός ημών και πάσης της εν Χριστώ ημών αδελφότητος. Και υπέρ πάσης ψυχής χριστιανών

είτα μνημονεύει και ούς βούλεται τελευταίον δε λέγει Μνήσθητι Κύριε πάντων των εντειλαμένων ημίν τοις αναξίοις αυτών υπερεύχεσθαι. Μνήσθητι και της έμής αναξιότητος" συγχώρησόν μοι παν πλημμέλημα εκούσιον τε και ακούσιον.

Και ευθύς λέγει ο διάκονος Ευλόγησον δέσποτα το θυμίαμα και δε εύλογών λέγει 35 θυμίαμά σου προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός ημών εις οσμήν ευωδίας κτλ (P. 359) και ο διάκονος Του Κυρίου δεηθώμεν και ο ιερεύς λαβών τον αστερίσκον

υποθυμιών αυτόν λέγει Τα λόγω Κυρίω και το εξής: και ιδού ο αστηρ προήγεν αυτούς έως ελθών έστη ού ήν το παιδίον

και τίθησιν αυτόν εν τω αγίω δίσκο

30

40

1ο

και λαβών το κάλυμμα και θυμιάσας αυτό τίθησιν επάνω του δίσκου λέγων

και ταύτα

ο Κύριος εβασίλευσεν (p. 36ο. 1) και λέγει ο διάκονος Κάλυψαν δέσποτα και δς λαβών και το έτερον και θυμιάσας καλύπτων το άγιον ποτήριον λέγει

5 'Εκάλυψεν ουρανούς (p. 36ο. 14) και πάλιν ο διάκονος Σκέπασον δεσποτα και ο ιερεύς υποθυμιών και το

έτερον τίθησι λέγων

Σκέπασον ημάς (p. 36ο. 20).
Και ευθύς και διάκονος Επί τη προθέσει των τιμίων δώρων του Κυρίου

δεηθώμεν. Κύριε ελέησον

και ο ιερεύς
ο θεός ο θεός ημών και τον ουράνιον άρτον την τροφήν κτλ.

Και η απόλυσις.
Και λαβών ο ιερεύς τον θυμιατόν θυμια έκ τρίτου τα ιερά προσκυνούντες 15

αμφότεροι και λέγοντες ούτως
Ευλογητός ο θεός ημών ο ούτως ευδοκήσας· δόξα σοι

και δίδωσιν ευθέως τη διακόνο τον θυμιατόν θυμιάν τον ναόν. Paris Graec. 2509, ff. 226 v-230 V, of about 1430 (see App. R), is a supplement to the text of the Liturgy in its ordinary form, consisting mainly of the rubrics 20 and the cue-words of the formulae. It probably represents the central type of prothesis of the fifteenth century.

XIV The editio princeps of the Greek Liturgies (Rome 1526) gives a form which differs little from XIII, except in prefixing the lavatory and in more fully 23 rubricating the manipulation of the first oblate and the placing of the particles. This form is also contained in MS. Bodl. Baroc. 42 (A.D. 1551).

XV The Eúxodóyov Venice 1600 gives the fully developed form, as above pp. 356 sqq.

30

APPENDIX R

A BYZANTINE DIPTYCH Diakonika of S. Chrysostom, MS. Paris Graec. 2509, f. 232 v. The date of the diptych is fixed by the names as between 1427-1439. John VII Palaiologos reigned 1425-48, and married Maria Komnena in 1427 : 35 Irene or Helene, daughter of Constantine Dragases prince of Macedonia, and

widow of Manuel Palaiologos (died 1425), took the veil under the name of Hypomone before 1450, when she died : Eugenia Kantakuzena was widow of Stephen Bukovitz despot of Servia 1389-1421 or 1425 (Du Cange Familiae

byzantinae Venet. 1729, pp. 200, 198, 260). Joseph II was patriarch of Constan5 tinople 1416-39; Philotheos of Alexandria and the successor of Mark III of

Antioch were both represented at the Council of Florence 1439: Theophilos II of Jerusalem was living in 1419 (Lequien Oriens christianus i. 306, ii. 500, 768, iii. 513).

“Ο διάκονος 1o Και ών έκαστος κατά διάνοιαν έχει και πάντων και πασών Ιωσήφ του αγιωτάτου και οικουμενικού Πατριάρχου, Φιλοθέου Αλεξανδρίας,

Μάρκου Αντιοχίας, Θεοφίλου Ιεροσολύμων Και υπέρ του προσκομίζοντας τα άγια δώρα Κυρίω τω θεώ ημών ο δείνος του

έντιμωτάτου ιερέως, των συμπαρόντων ιερέων, του τιμίου πρεσβυτερίου, της 15

εν Χριστώ διακονίας και παντός ιερατικού τάγματος “Υπέρ σωτηρίας κράτους νίκης και διαμονής των ευσεβεστάτων και φιλοχρίστων

βασιλέων ημών, της ευσεβεστάτης και φιλοχρίστου δεσποίνης ημών Υπομονής μοναχής, της ευσεβεστάτης και φιλοχρίστου δεσποίνης ημών Ευγενίας μοναχής, των ευσεβεστάτων και φιλοχρίστων βασιλέων ημών Ιωάννου και

Μαρίας “Υπέρ ειρήνης και καταστάσεως του σύμπαντος κόσμου και των αγίων του θεού

εκκλησιών “Υπέρ απολυτρώσεως των αδελφών ημών των αιχμαλώτων, ευοδώσεως και ενι

σχύσεως του φιλοχρίστου στρατού, σωτηρίας του περιεστώτος λαού πάντων 25

και πασών.

2ο

INDEX OF BIBLICAL QUOTATIONS

AND

CROSS-REFERENCES

In the numbering of the Psalms, in the Greek texts the LXX is followed with
Dr. Swete's numbering of the verses : elsewhere the Prayer Book version is followed
simply. The biblical references are given for each passage generally in its original
position only, with cross-references in thick figures to the derived passages. In
the derived passages references are given to the original, but not necessarily
tu parallel derived passages. Cross-references between pp. 309-344 and pp. 353-
411 are omitted as unnecessary : and in pp. 400-40 the marks of quotation are
not repeated in the text.

10

II

12

3. 5 2 Cor xjii 14

8 2 Tim iv 22
4. 15 Psi 2

19 Tit iii 5
20

i Tim vi 19
21 Eph iv 26

23 2 Cor vii 1; vi 16
5. 15 Jo xvii 3

16 Rom xv 6
20 Ez xi 19; xviii 31;

Ps 1 12
22 I Chr xxix 9;

xxviii 9
25

i Tim i i
6. 1; Mt xii 29

16 Lk x 19
18 Job xl 24, Pr.

Manass. (A.C.

ii. 22)
19 Lk x 18

4 Esd viji 23

(Vulg.)

23 Ps viji 3
24 Ps ciii 32
26 Nah i 4, 3
27 Jo vi 19
28 Jo i 18
29 Mk ix 25; Ps

cxxxvii 8
7. 6 Rom vi 3

17 Is i 16
8. 2 Rom xvi 20

3 2 Tim ji 26
9 Col ii 14
10

Phil iv 3

2 Cor vii 1
13 Ps cii 14; Prov

XX 9
15 Ecclus viii 5
16 Lk xv 7
23 Ps 114

24 Ps xvi 5
9. 2

Gen xxi 33; 2

Mac i 24

7 Ez xviii 23

1 Tim ii 4

Lk xv 30, 13
14 2 Chr vi 36; Ps

cxxix 3
10. 6 Ps lxxi 8
8 Mt xxviii 20; vii

25

1 Th v 17
14

2 Tim ii 15
26 2 Th iii 2; Job i 1
11.10 Mk x 30

2 Cor iv 18
12 Jo iii 12
16 Mt iv 13
29 Eph iv 13

32 Jo xiii 1; Mtvi 13
12. 1 Ps vi 9; Mt vii 23 ;

11

xiii 41

2 2 Tim iv 18
10 3 Mac ii 2; Is

21

Ivii 15