LIBER PRIMVS.

IN QUO HOMINIS
DIGNITAS, ANATOMES PRÆSTAN-
TIA, VTILITAS, NECESSITAS, ET VNIVER-
falia Anatomicæ artis præcepta
explicantur.

Hominis præftantia ex eius partibus indicatur, animo
scilicet & corpore; ac primum quanta fit
anima dignitas.

CAPVT I.

1

OMINEM, cui cæleftes inesse igniculos se-
mináque diuinitatis, cùm faciei impressa ma-
ieftas, tum corporis totius figura erecta & in
cælum versa testantur, Animal adorandum &
admirandum à sapientiffimis Ægyptiorum
Sacerdotibus, appellatum fuiffe prodidit anti-
quitas. Mercurius ille Termaximus hominem
miraculum magnum,'animal Deo fimilli- Quá magni-
ficis & egre-
mum, Deorum interpretem vocat: Pytha- giis titulis
goras μέτρον ἁπάντων, rerum omnium mensu-crorneturhe

ram : Plate θαύμα θαυμάτων : Theophraftus vniuersi Exemplar, ar-mo.
ήμιμον παράδειγμα : Ariftoteles animal politicum ad societatem na-
tum: Synesius Orizontem corporeorum & incorporeorum : Tullim
diuinum animal, plenum rationis & confilij: Plinius mundi Epitomen &
naturæ delicias. Omnes verò vno confenfu μικρόκόσμον, id eft paruum
mundum appellarunt. Corpore enim corporum, animâ animatorum
omnium vires continet. Vetustissimus Zoroafter fingulare hominis ar- mundus dicas
tificium diu contemplatus tandem exclamauit, Ω Ανθρωπε, τολμηροτάτης εur.
τῆς φύσεως ἄγαλμα: O homo audaciffima & omnia confidenter molientis

A

paruus

:

natura decus. Barbarus ille Abdalas interrogatus aliquando, quid in rerum natura maximè putaret admirabile? non barbare, sed scienter refpondiffe fertur, Hominem vnum effe, qui admirationem omnem superet; Quippe, qui cùm magni iftius mundi fimulacrum fit, poffit Protei cuiuf dam aut Chamæleontis more sese in quiduis subitò transformare. Fauo. rinus nihil in terris magnum præter hominem agnouit. Theologi omne creaturam vocant, quod fit poteftate quodammodo omnia, non fecundum materiam, vt volebat Empedocles; sed ἀναλογικῶς per specieruin receptionem. Alij augustum Dei templum & fimulacrum dicunt; vt enim in numifmate charagma Cæfaris, fic in homine Dei confpicitur imago. Alij rerum omnium finem, cui sublunaria omnia feruiant, ipsenulli, nifi fortè homo homini. Regius ille Propheta cæleftinumine plenus hominis dignitatem his verbis extollit. Minuisti cum paulominüs ab Angelis, Hominis tam gloria & bonore coronafticum, & constituisti cum fuper opera mannum tuarum. præclara infi. Præclara funt hæc, ne dicam diuina hominis encomia; quæ partim ab anignia partim ma,formarum omnium præstantissima, partim à corpore corporeorum anime,partim omnium menfura & velut exemplari habet. Anima quidem adeo diuina corpori acce- res est, vt fupra naturales omnes formas sese aliquando extollens erigénfptareferenda. Animæ præ- que, res incorporeas ab omni materia seiunctas, mirifica illa prorfúfque libera & cogi nefcia vi mentis complectatur. Hæc si oculis cerni aut faltem animo concipi posset, quàm mirabiles excitaret amores sui? Sola hæc creatur, non generatur, & licet (vt loquutur Philosophi) fupponatur subiectum in ipfius productione, non tamen ex illius potentia educitur, fed illud perficit. Sola hæc indiuidua est, cæteræ omnes formæ naturales augentur, minuuntur, diuiduntur cuin subiecto; At hæc tota eft in toto, Sola immate- & tota in qualibet corporis particula. Sola est immaterialis; id tantùm cum materia habens commune, quod omnium fpecierum eft capax, non fecus ac materia prima formarum omnium, nec tamen par est similisque in hac & illa recipiendi modus. Materia enim formas recipit indiuiduas & fume cognitione; Anima vniuerfales tantùm & cum cognitione. Materia particulares formas materialiter admittit, & cum abiectione contrarij; Anima hominis vniuerfales rerum idæas ab omni materiæ contagione liberas & absque contrarij abiectione excipit. Sola hæc incorporea est, Animaspecie: impatibilis,ἀναλλοίωτως. Hac specierum omnium locus & promptuarium dici poteft, estque Ariftoteli tertio de anima, quodammodo omnia; delentur enim in organo fenfiles species, fola anima eas conferuat. Hæc feAnima in me- cundum Platonicos in medio rerum omnium est gradu, cùm fupra se dio rerum est Deum habeat & Intelligentias, infra se corpora & qualitates, vt ita amgradu. borum fit particeps. Hæc fecundum Theologos proximè ad naturam accedit Angelicam, ratione intellectus, originis, æternitatis, imaginis, coAnime natura gnitionis & beatitudinis. Est postremò in ea quid metaphyficum, veteribus Philofophis, qui in densa rerum caligine versabantur incognitum; Chriftianis folis, quibus Euangelicæ legis fplendor affulsit exploratum; Lucet quippe in ea imago Trinitatis, ratione trium ήιμογικῶν, id eft prin

cipum facultatum, memoriæ, intelligentiæ, voluntatis. Sed cur animæ In anima lu-
essentiam defcribere audeo, cùm planè diuina sit; de diuinis autem, vt di- cet imago
cebat olim Simonides, possimus tantùm dicere quid non sint? Curinuo- Trinitatis.
lutam illius naturam & sensus noftros effugiente, quam ideo φύσιν ἀφαγία,
id est natura inaspectabilem vocat Hippocrates, explicare inftituo? Sunt
hæc altioris contemplationis & alterius artificis. Quæ igitur Physica sút,
sensibúsque obiecta pertractemus, & ad alteram hominis partem, corpus
scilicet, quod verè in Medici contemplationem cadit, accedamus.

Quàm mirabilis fit humani corporis dignitas
&ftructura.

CAP. II.

Tanima hominis, formarum omnium, quæ fub Lunæ concauo
ita hominis corpus, animæ domicilium, cete-

ris omnibus ita antecellit, vt corporeorum omnium μέτρων & regula dici Humani corpoffit. Eius præstantiam multa indicant, sed hæcinter cetera; figura re- poris præstăcta in cælum seseattollens, temperies moderata, partium æquabilis & tia ex quatuor iusta proportio, tandémque mirabilis rerum omnium, quæ naturæ lege indicatur. imperióque continentur, amplexus; in eo enim vniuerfi iftius, quod oculis cernimus viuam imaginem, tanquam in speculo aut parua tabella adúbratam, intuerilicet. Figuram folus homo erectam obtinuit, vnde à qui- 1. Figura re bufdam, ὀρανοσκόπος, vulgo ἄνθρωπος quasi ἄνω θεωρῶν, furfum refpiciens ta. est dictus,licet Plato in Cratylo hominem ἄνθρωπον dictum putet, quasi ἀναθρέντα ἅ ὄπωπι, id eft contemplantem qua videt. Huius figuræ ratio planè Figuræ reciz est philosophica, quippe quæ ex caussis, efficiente, materiali & finali pen- caussa efficiés deat. Efficiens duplex est, primaria, & fecundaria. Primaria, anima eft, duplex. quæ extrinfecus adueniens cælitúsque immissa, dum idoneum edendis functionibus fibi ædificat domicilium, fuæ originis memor, illud in fublime attollit: Secundaria, est calor, quo inter cetera animalia abundat Secundaria. homo, præfertim circa præcordia; caloris ergo natura inualefcens,incrementum de medio agit pro fuo impetu, id eft, impellit in eam mundi partem, versus quam calidum aptum eft moueri, sursum scilicet. Materia Materialis mollis eft, temperata & opifici ad quiduis sequax. Animalium enim humidiffimum & maxim & maximè fanguineum eft homo. Finalis verò causa multiplex. Figuram enim rectam habuit homo; primùm vt cæleftia contem- Finalis caufa pletur. Ideo cùm interrogatus fuisset Anaxagoras, cur natus effet, ref- triplex, pondit vt videret cælum & stellas. Deinde vt externorum sensuum, qui Prima. omnes in capitis regia & rationis conspectu velut satellites funt colloca- Secunda. ti, functiones præclariùs exerceantur: non enim ad noxij fugam & vtilis profequutionem tantùm funt comparati, sed ad contemplationem; Ergo in excelso locandi erant; sic sermo animi nuncius exalto meliùs exaudi

Tertia.

Solus homo

formatus ad rationem vni

uer

tempore in. dicatur,

Medium eft

generis.

tur; olfactus afcendentem vaporem commodiùs excipit; Oculi cùm fint velut exploratores interdiu noctúque nobis excubantes, & ad hoc dati vt fublimia contemplemur, rectam figuram poftulabant. Poftremò folus homo figuram habuit rectam, quia folus inter animalia manum habuit, organum ante omnia organa. Quod si prona esset figura hominis, manu incederet vt & pedibus diuinum illud animal, nobilesq; illæ manús actiones impedirentur. Quis enim pronus vel supinus fcribere, equitare, vitam ciuilem ducere, aras Deo erigere, naues conftruere, omnia telorum generaiaculari, aliásque præclaras artes exercere poffet? Solus ergo figuram in cælum versam obtinuit homo: & ideo folus inter animalia formatus eft ad rationem vniuerfi, quia superiores, inferiores, anticas, posticas,dextras & finiftras partes habet distinctas; reliqua animalia aut non habent, aut confufas admodum. Dextra & finiftra fimilia omnino funt, nifi quod finiftra imbecilliora, at antica posticis dissimilia funt, inferiora autem aliqua ex parte fuperiorum fimilitudinem præ se ferunt.

2. Corporis Temperiem moderatam obtinuit homo, & corporum omnium eft to præftantia ex peratiffimum, reliquorum μέτρον, menfura & regula; Aliorum animalium corpora vel nimis terrea funt, vel nimis aquea. Ad hoc vnum tanquam medium generis viuentium omnium & plantarum, & animalium temperies refertur; vt calida, frigida, humida ficcáque dicantur τορός τι, fi eorum ad hominis temperiem fiat collatio. Solus homo viuentium omnium temperiem in se concludit, reliquorum animalium fingula fere omnia idem, in eadem specie, temperamentum obtinuerunt. Multos reperies in hominis specie, qui struthiocameli ventriculum, alios qui leonis cor, quofdam canis, quamplurimos suis, infinitos, qui afini temperiem habent. Sed & humani corporis cuxegrar id indicat, quod pluCur è cælefti ribus morbis obnoxium fit, & ab extremis æquè lædatur, quia ab il

Solus homo viuentium omniú temperies in se concludit.

materia, conAatum non est corpus hominis, fed

clementari,

lis æqualiter distat. Potuiffet quidem ex cælefti materia omnium nobiliffima conflari corpus omnium nobiliffimum; fed debuit neceflariò ex fublunari & elementari materia constitui, vt fenfilium species (à quibus omnis nostra cognitio) reciperet. Cùm enim ad intelligendum natus fit homo, & intelligente oporteat phatasmata speculari, non fiat autem idolorum perceptio, nisi externorum sensuum, qui animæ funt internuntij, minifterio; neceffarium fuit hominis corpus ex ea materia componi quæ fenfuum effet capax; omnium porrò sensuum fundamentum est tactus, qui in quatuor primarum qualitatum moderatione fuam habet effen

tiam.

Partium verò humani corporis συμμετρία & proportio eft mirabilis. Hanc vnam pro exemplari fibi ob oculos proponunt artifices; ad hanc tanquam Polycleti regulam omnia referunt architecti, Templa, ædes, machinas, nauigia conftruunt, & arcam Noæ ad humani corporis menfuram fabricatam ferunt: vt enim humanum corpus eft in longitudine trecentum minutorum, in latitudine quinquaginta, in altitudine triginta: fic arcæ longitudo fuit trecentum cubitorum, latitudo quinquaginta, al

1

titudo triginta. Quinetiam in ea partium proportione & circularem fi- Circularis & guram, quæ oinnium eft perfectissima, & quadratam manifeftè depre- quadrata fihendes, quod in ceteris animalibus nõ obferuabis. Nam vmbilico totius gura in hucorporis medio & velut centro constituto, fi hominem fupinum statuas, ac quàm maximè tum pedes, tum manus deducere cogas, immotóq; circini altero pede, & vmbilico innixo, alterum circumagas, attinges tum craffiores pedum digitos, tum manuuin medios: quod fi qua parte hæc ratio deficiat, illic fubesse vitium exiftimandum. Quin & fi inter expanfos pedes menfum concipias, itemque inter manum ac pedem vtrinque, perfectum habebis circulo infcriptum quadratum. Præclara funt hæc 4. Homo omquæ de humani corporis figura, temperie & partium proportione anno- nia in le contauimus: fed poftremum hoc omnem admirationem excedit, quod tinet quæ vniin se vno ca omnia contineat, quæ vniuerfus hic mundus ampliffimo fuo uerfus coerfinu coercet, vt paruus mundus & vniuerfi exemplar vel Epitome meritò dici poffit. Veteres magi necnon sapientiffimi Ægyptiorum facerdotes vniuersi partes statuerunt tres: fuperiorem vnam, quam intellectualem & Angelicam vocabant, fedem intelligentiarum, quarum nutu inferiora gubernantur: Alteram mediam Cælestem dictam, in cuius medio præeft Sol, tanquam dux & moderator reliquorum siderum; Tertiam fublunarem seu Elementarem, cuius in procreandis, augendis, alendisque animalibus & ftirpibus mira est fœcunditas. Quarum trium partium fimu- Hominis cũ lacra in humano corpore penitus expressa & velut penicillo adumbrata mundo colla quis non videt? Caput humanæ mentis arx, rationis sedes, fapientiæ domicilium, memoriæ, iudicij, cogitationum, (quibus humanum genus intelligentijs est simillimum) officina, editiffimum locum obtinens, an non fupremam illam & angelicam mundi partem pulcrè refert? Mediam verò & cæleftem habes in thorace & medio ventre ad vnguem expressam. Vt enim in cælefti illa præest Sol, cuius motu, radijs & lumine illuftran- Solis & Cortur omnia; ita in medio thorace situm eft Cor, quius tanta est cum Sole dis elegans analogia, vt Solem non dubitarint antiqui Cor mundi, & Cor Solem ho. analogia. minis appellare. Nam quemadmodum perenni ac continua Solis motione eiusdémque calore viuifico, vniuerfa exhilarantur ac vigent, terra floribus redimitur, fruges gignit multiplices, herbarum innumeras varietates fundit ex fsese, arbusta gemmas trudunt, & viriditate foliorum veftiuntur, animalia cuncta amoris stimulis incitaritur, in amplexus venereos ruunt, ac vberrimo fætu vrbes, terram mariáque frequentant. Propterea hanc stellam profpera & falutarem appellauit Aristoteles ωνητικών, quod rerum omnium fit procreatrix: Contra eadem Solis stellâ longiùs à fedibus noftris digressa, horrefcit terra, arbusta foliis & baccis fpoliantur, & bona pars eorum, quæ naturæ fœcunditas ediderat labefactatur:ita Cordis perpetua motione, eiusdémque vitali calore, paruus iste mundus reficitur, conferuatur, viget: nihilque in eo aut ferax, aut ad partus eden- Vitalis & cædos aptum natumve esse poteft, nifi vis illa præpotens Cordis fœcundita- tis fimilitudo tem largiatur. A Corde vitalis facultas manat, à Cælo cæleftis. Hæcinfe- præclara.