γε και αληθώς γένος εις αρχάς έλθη τας πολιτικάς, ή το των δυναστευόντων εν ταις πόλεσιν, έκ τινος μοίρας θείας , όντως φιλοσοφήση.

EPIST. VII.

POST LIBERTATEM NIMIAM

TYRANNUS.

ΦΕΡΕ δή, τις τρόπος τυραννίδος γίγνεται, ότι μέν γάρ εκ δημοκρατίας μεταβάλλει, σχεδόν δηλον. Αρ' ούν τρόπον τινά τον αυτόν έκ τε ολιγαρχίας δημοκρατία γίγνεται, και εκ δημοκρατίας τυραννίς; “Ο προϋθετο αγαθόν, και

" δι' ου η ολιγαρχία καθίστατο (τούτο δ' ήν γίγνεσθαι υπέρπλουτος), η πλούτου τοίνυν απληστία, και η των άλλων αμέλεια διά χρηματισμών και αυτήν απόλλυσιν' άρ' ούν και και δημοκρατία ορίζεται αγαθόν, η τούτου απληστία και ταύτην καταλύει; Την ελευθερίαν λέγω.

Τούτο γάρ που εν δημοκρατουμένη πόλει ακούσαις αν ως έχει τε κάλλιστον, και δια ταύτην εν μόνη ταύτη άξιον οικείν, όςτις φύσει ελεύθερος. Αρ' ούν, όπερ ηα νύν δή ερών, ή του τοιούτου απληστία, και η των άλλων αμέλεια, και ταύτην την πολιτείαν μεθίστησί τε και παρασκευάζει τυραννίδος δεηθήναι και

“Όταν, οίμαι , δημοκρατουμένη πόλις και ελευθερίας διψήσασα , κακών οινοχόων προστατούντων τύχη, και πορρωτέρω του δέοντος ακράτoυ αυτής μεθυσθή, τους

2

terre ne cesseront pas , si les vrais philosophes n'entrent un jour dans le gouvernement, ou si les maîtres du pouvoir, par une destinée divine , ne sont euxmêmes vrais philosophes.

LETTRE VII.

PASSAGE DE LA DÉMOCRATIE

AU DESPOTISME.

C'est presque toujours du gouvernement populaire que se forme le despotisme, et le passage de l'un à l'autre est à peu près le même que celui de l'oligarchie à la démocratie. Comme l'oligarchie , dont la suprématie de quelques riches est le principe et le but , s'anéantit par l'insatiable besoin de l'opulence, qui fait négliger tout le reste ; ainsi la démocratie , trop jalouse de ce qu'elle nomme son bien suprême, en devient la victime : elle succombe sous la liberté.

Que disent, en effet, des républicains? « La liberté est le plus beau trésor de l'homme, et quiconque est né pour être libre, doit rougir d'une patrie qui ne l'est pas. » Mais cet amour de l'indépendance , indifférent

pour tout ce qui ne flatte point son délire , bouleverse la nation, et la jette bientôt dans les bras d'un tyran. Voyons comment le tyran s'élève.

Dès qu'une fois un Etat devenu démocratique , brûlant de cette soif de liberté, a trouvé dans ses magistrats des échansons imprudens , qui lui ont

άρχοντας δή, αν μη πάνυ πράοι ώσι και πολλήν παρέχωσι την ελευθερίαν, κολάζει αιτιωμένη ως μιαρούς το και ολιγαρχικούς. Τους δέ γε των αρχόντων κατηκόους προπηλακίζει και ως εθελοδούλους τε και ουδέν όντας τους δε άρχοντας μεν αρχομένους, αρχομένους δε άρχουσιν ομοίους ιδία τε και δημοσία επαινεί τε και τιμά. Α' ουκ ανάγκη εν τοιαύτη πόλει επί πάν τo της ελευθερίας έναι και και καταδύεσθαί γε είς τε τάς ιδίας οικίας, και τελευταν μέχρι των θηρίων την αναρχίαν έμφυομένην ; Οιον, πατέρα μεν εθίζεσθαι παιδί όμοιον γίγνεσθαι, και φοβείσθαι τους υιείς υιόν δε πατρί, και μήτε αισχύνεσθαι, μήτε δεδιέναι τους γονέας, ίνα δή ελεύθερος ή μέτoικoν δε αστω και αστόν μετοίκω εξισούσθαι , και ξένον ωσαύτως. Ταυτά τε και σμικρά τοιάδε άλλα γίγνεται» διδάσκαλός τε εν τω τοιούτω φοιτητές φοβείται και θωπεύει, φοιτηταί τε διδασκάλων ολιγωρούσιν, ούτω δε και παιδαγωγών και όλως οι μεν νέοι πρεσβυτέροις απεικάζονται και διαμιλλώνται και εν λόγοις και έν έργοις· οι δε γέροντες, ξυγκαθίζοντες τους νέους, ευτραπελίας τε και χαριεντισμού εμπίπλανται, μιμούμενοι τους νέους, ίνα δή μη δοκώσιν αηδείς είναι , μηδε δεσποτικοί. Το δε γ' έσχατον της ελευθερίας του πλήθους , όσον γίγνεται εν τη τοιαύτη πόλει, όταν δη οι εωνημένοι και αι εωνημέναι μηδέν ήττον ελεύθεροι ώσι των πριαμένων έν γυναιξί δε πρός άν

• δρας, και ανδράσι πρός γυναίκας, όση ή ισονομία και ελευθερία γίγνεται, ολίγου επελαθόμεθ' ειπείν.

versé toute pure la liqueur fatale dont il s'est enivré ; alors , s'il ne sont pas toujours faibles, s'ils n'offrent pas au peuple la liberté à pleine coupe , le peuple les accuse et les châtie comme des traîtres qui aspirent à le gouverner. Ose-t-on leur obéir encore , on est méprisé comme un ami de la servitude , dont le sort est de ramper sous un maître ; il faut s'assimiler partout à des inférieurs , rivaliser avec des supé

à rieurs, pour être loué, pour être honoré. Est-il possible qu'une telle république ne se précipite pas dans toutes les folies de l'indépendance ? Je vois déjà l'intérieur des familles en proie à cette insolente égalité ; tout, jusqu'aux animaux , semble respirer l'anarchie. Déjà le père s'accoutume à regarder et à respecter son fils comme son égal ; le fils, à ne plus l'honorer ni le craindre, pour dire, Je suis libre ; les anciens et les nouveaux venus , à confondre tous les droits ; les étrangers même, à s'égaler aux citoyens. Mais descendons jusqu'aux moindres rapports de la société : voilà le précepteur qui craint et flatte son dissiple, et le disciple qui méprise son gouverneur et son maître ; voilà les jeunes gens qui marchent de pair avec les vieillards , qui agissent, qui parlent comme eux ; et les vieillards qui, redevenus jeunes , affectent les grâces et la frivolité, toujours en garde contre un air morose et despotique. Enfin, ce qui me semble le dernier excès de la liberté dans tous les rangs, les esclaves des deux sexes ne sont pas moins libres que celui qui les achète : car les femmes aussi veulent être libres ; l'égalité est aussi pour les femmes; je l'avais presque oublié.

Ούκουν, κατ’ Αισχύλον, έρούμεν και τι νύν ήλθ' επί στόμα; Πάνυ γε, και έγωγε ούτω λέγω το μεν γαρ των θηρίων των υπό τους ανθρώποις , όσο ελευθερώτερά έστιν εν ταύτη ή, εν άλλη, ουκ άν τις πείθοιτο άπειρος: ατεχνώς γαρ αϊ τε κύνες, κατά την παροιμίαν , οίαι περ αι δέσποιναι" γίγνονται τε δή και ίπποι και όνοι πάνυ ελευθέρως και σεμνώς, είθισμένοι πορεύεσθαι κατά τας οδούς εμβάλλοντες τω αεί απαντώντι , εαν μη εξίσταται. Και τάλλα πάντα ούτω μεστα ελευθερίας γίγνεται. Το δε δή κεφάλαιον πάντων τούτων ξυνιθροισμένων εννοείς και ως απαλήν την ψυχήν των πολιτών ποιεί, ώςτε, καν ότιoύν δουλείας τις προσφέρηται, αγανακτείν και μη ανέχεσθαι. Τελευτώντες γάρ που οίσθ' ότι ουδέ των νόμων φροντίζουσι γεγραμμένων , η άγράφων , ίνα δή μηδαμή μηδείς αυτοίς ή δεσπότης.

Αύτη μεν τοίνυν η αρχή ούτωσε καλή και νεανική, όθεν τυραννίς φύεται , ώς έμοί δοκεί. Ταυτόν, όπερ εν τη ολιγαρχία νόσημα έγγενόμενον απώλεσεν αυτήν, τούτο και εν ταύτη πλέον τε και ισχυρότερον εκ της εξουσίας εγγενόμενον , καταδoυλoύται δημοκρατίας και τω όντι το άγαν τι ποιεϊν μεγάλην φιλεϊ είς τουναντίον μεταβολήν ανταποδιδόναι εν ώραις τε και εν φυτούς και εν σώμασι, και δη και εν πολιτείαις ουχ ήκιστα. Η γάρ άγαν ελευθερία έοικεν ουκ εις άλλο τι , ή εις άγαν δουλείαν μεταβάλλειν και ιδιώτη και πόλει. Είκότως τοίνυν ούκ εξ άλλης πολιτείας τυραννίς καθίσταται , ή εκ δημοκρατίας· έξ, οίμαι και της ακροτάτης ελευθερίας, δουλεία πλείστη τε και αγριωτάτη.

Άλλ' ού τούτ', oίμαι, ήρώτας, αλλά ποιον νόσημα εν ολιγαρχία τε φυόμενον ταυτόν και εν δημοκρατία δουλου