nostrum Iesum Christum, per quem illi gloria maiestas potestas honor, et nunc et in saecula saeculorum. amen! CAP. LIX. Missos autem a nobis Claudium Ephebum et Valerium Bito- 1 nem, nec non Fortunatum in pace cum gaudio ad nos brevi remittite, ut citius optabilem nobisque desideratissimam pacem et concordiam adnuntient, ut et nos de statu vestro recte ordinato citius gaudeamus. Gratia Domini nostri Iesu Christi sit vobiscum 2 et cum omnibus ubique vocatis a Deo et per ipsum; per quem illi gloria honor potentia maiestas et dominatio sempiterna a saeculis in saecula saeculorum. amen! Clementis ad Corinthios Epistula. minor non esset, ultimo quidem loco heic ponit Clemens, sed ita ut peculiari eum modo extollat. Etenim probe memor verbi illius quod de Clemente ipso apostolum scripsisse persuasum habemus: μετὰ καὶ Κλήμεντος (Phil. IV 3) simili et ipse locutione utitur. Kai h.1. est etiam; ovv xai significat quasi: et ne omittamus Fortunatum nostrum. Cf. Eusebii H. E. I 1. our xai τοῖς χρόνοις. Cui loco Hilgenfeldius addidit Assumptionem Mosis apud Clementem Alex. Strom. VI 15, 132 p.806: σὺν καὶ τῷ Χαλέβ. CLEMENTIS ROMANI QUAE FERUNTUR FRAGMENΤΑ. Ι. Τοῦ ἁγίου Κλήμεντος ἐπισκόπου Ρώμης. Αὐτάρκης εἰς σωτηρίαν ἡ εἰς θεὸν ἀνθρώπου ἀγάπη. εὐγνω μοσύνης γάρ ἐστι τὸ πρὸς τὸν τοῦ εἶναι ἡμᾶς αἴτιον ἀποσώζειν στοργήν, ὑφ ̓ ἧς καὶ εἰς δεύτερον καὶ ἀγήρω αἰῶνα διασωζόμεθα. Haec ex Ioanne Damasceno eclog. lib. I tit. 49 p. 752 primus edidit Constantius, Hilgenfeldius autem ipsius Clementis Romani epistulae capiti LVII inseruit. Π. Τοῦ αὐτοῦ. Ἐπείρασεν ὁ θεὸς τὸν Ἀβραάμ, οὐκ ἀγνοῶν τίς ἦν, ἀλλ ̓ ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα δείξῃ καὶ μὴ κρύψῃ τὸν τοιοῦτον καὶ διεγείρῃ εἰς μίμησιν τῆς ἐκείνου πίστεως καὶ ὑπομονῆς καὶ πείσῃ καὶ τέκνων στοργῆς ἀμελεῖν πρὸς ἐκπλήρωσιν θείου προστάγματος· ὅθεν ἔγγραφον περὶ αὐτοῦ ἱστορίαν γενέσθαι ᾠκονόμησεν. Continentur haec eodem cum praecedentibus Ioannis Damasceni loco suntque et ipsa eidem Clementis capiti ab Hilgenfeldio inserta. III. Τῆς παρούσης καταστάσεως τὸ τέλος ἐστιν ἡ διὰ πυρὸς κρίσις τῶν ασεβών, καθά φασιν αἱ γραφαι προφητῶν τε καὶ ἀποστόλων, ἔτι δὲ καὶ τῆς Σιβύλλης... DE ALTERA QUAM FERUNT EPISTULA CLEMENTINA.. 123 Hoc fragmentum primus memoravit Colomesius. Hilgenfeldius in ipsum Clementis textum recepit. Praeter haec tria fragmenta septem etiam alia exhibet Jacobsonus. Sed ea cum alteri et nonae epistulae attribuantur ab auctoribus qui iis utuntur ipsis cumque ipsi partim Clementi abiudicari videantur, non erat quod heic repeteremus. DE ALTERA QUAM FERUNT EPISTULA CLEMENTINA. Taedet propemodum lignumque, ut dicunt, est in silvam ferre scribere quae scripturi sumus. Iam enim inter omnes qui non praeiudicata tenentur opinione constat alteram quam ferunt epistulam non Clementis esse, sed yɛvdeлiyoagov. Est enim falsa et quamvis elegans sit et lectu non iniucunda, Clementis tamen non est. Quod qui addubitet, percurrat, quaeso, epistulam pseudoclementinam continuo post genuinam, et perspiciet, hanc ab illa haud paulo differre, quin utramque inter se toto caelo distare. Discrepat enim utriusque oratio: pseudonymi amplior est et verbosior, Clementis simplicior et minus ornata. Sed haec argumenta minoris facimus quam quae iam in medium prolaturi sumus. Differt enim utriusque, Clementis et pseudonymi, loquendi usus. Cuius rei haec exempla invenimus. 1. Vocabulo alvos utitur Clemens, alveots dicit pseudonymus. 2. Vocabulum 92nois quod est ẞ c. 1 nunquam usurpat Cle mens, contra saepissime scribit déλnua. Vid. ind. verb. 3. Vocabulum yoapy apud Clementem significat Biblia sacra omnia, scripturam in universum, apud pseudonymum singulum tantum quempiam scripturae sacrae librum. 124 DE ALTERA QUAM FERUNT EPISTULA CLEMENTINA. 4. Clemens cum locos sacrae scripturae citat, verbo λéya elliptice uti solet, quod nunquam facit pseudonymus. Vid. ind. verb. v. λέγει. 5. Clemens cum Biblia citat fere nunquam auctorum singulorum dicit nomina, pseudonymus semper. 6. Clemens lecturos semper appellat adɛλçoi vel adɛ29oì ἀγαπητοί, pseudonymus dicit ἀδελφοί μου, quod pronomen nunquam adicit Clemens. De verbis iisdem apud pseudonymum c. XI, apud Clementem c. XXIII exstantibus cf. quae ad XXIII 4 adnotavimus. Denique pseudonymi scriptum epistula non est, sed homilia aut tale quid. Caret enim inscriptione, salutandi formula, introitu epistulae. Qui plura velit, adeat Wottonum qui praeeunte Iunio epistulam quam ferunt alteram iam ante haec triginta lustra reiiciendam esse censuit. ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Β'. ΚΕΦ. Α'. Αδελφοί, οὕτως δεῖ ὑμᾶς φρονεῖν περὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς περὶ 1 θεοῦ, ὡς περὶ κριτοῦ ζώντων καὶ νεκρῶν· καὶ οὐ δεῖ ἡμᾶς μικρὰ φρονεῖν περὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν. ἐν τῷ γὰρ φρονεῖν ἡμᾶς μικρὰ 2 περὶ αὐτοῦ μικρὰ καὶ ἐλπίζομεν λαβεῖν. καὶ οἱ ἀκούοντες ὥσπερ μικρῶν ἁμαρτάνομεν, οὐκ εἰδότες πόθεν ἐκλήθημεν καὶ ὑπὸ τίνος καὶ εἰς ὃν τόπον καὶ ὅσα ὑπέμεινεν Ἰησοῦς Χριστὸς παθεῖν ἕνεκα ἡμῶν. τίνα οὖν ἡμεῖς αὐτῷ δώσωμεν ἀντιμισθίαν, ἢ τίνα καρπὸν 3 ἄξιον οὗ ἡμῖν αὐτὸς ἔδωκεν; πόσα δὲ αὐτῷ ὀφείλομεν ὅσια; τὸ 4 φῶς γὰρ ἡμῖν ἐχαρίσατο· ὡς πατὴρ υἱοὺς ἡμᾶς προσηγόρευσεν ἀπολλυμένους ἡμᾶς ἔσωσεν. ποῖον οὖν αἶνον αὐτῷ δώσομεν ἡ5 μισθὸν ἀντιμισθίας ὧν ἐλάβομεν; πηροὶ ὄντες τῇ διανοίᾳ, προσκυ- 6 νοῦντες λίθους καὶ ξύλα καὶ χρυσὸν καὶ ἄργυρον καὶ χαλκὸν, ἔργα ἀνθρώπων· καὶ ὁ βίος ἡμῶν ὅλος ἄλλο οὐδὲν ἦν εἰ μὴ θάνατος. ἀμαύρωσιν οὖν περικείμενοι καὶ τοιαύτης αχλύος γέμοντες ἐν τῇ ὁράσει ἀνεβλέψαμεν, ἀποθέμενοι ἐκεῖνο ὃ περικείμενα νέφος τῇ αὐτοῦ θελήσει. ἠλέησεν γὰρ ἡμᾶς καὶ σπλαγχνισθεὶς ἔσωσεν, θεα-7 σάμενος ἐν ἡμῖν πολλὴν πλάνην καὶ ἀπώλειαν καὶ μηδεμίαν ἐλπίδα ἔχοντας σωτηρίας εἰ μὴ τὴν παρ ̓ αὐτοῦ. ἐκάλεσεν γὰρ ἡμᾶς οὐκ 8 ὄντας καὶ ἠθέλησεν ἐκ μὴ ὄντος εἶναι ἡμᾶς. CAP. I. 3. οφιλομεν. 5. δωσωμεν. 7. ελπιδαν. |