Ces ravages furent cause qu'une horrible famine se répandit par-tout. Outre cela, il vint une espèce de serpens qui, jour et nuit, faisoient du dégât de tous côtés et s'introduisoient même jusque dans les lits. Ces animaux dévastèrent tout le pays qui s'étend jusqu'à l'Océan (48). Cependant la famine continuoit toujours; elle frappoit également les hommes et les animaux, qui se dispersoient tous sur les montagnes, dans les plaines et dans les vallées, pour y trouver de quoi vivre. Pour comble de malheur, des loups qui dévoroient les hommes, se jetèrent sur ce qui étoit échappé à l'épée, aux serpens, à la faim, à la mort, et en détruisirent beaucoup. Cela arriva par deux raisons; d'abord c'est qu'ils étoient accoutumés à manger des cadavres, et ensuite que les hommes échappés à la famine étoient sans force et languissans. Ces calamités durèrent l'espace de sept ans.

Գ1ԼՈՒԽ Օ:

Յաղագս թէ զի արդ եւ ուստի յարուցեալ նետաձիդ ազգացն թաթարաց՝ գան, եւ Թէ որպէս եւ որքան աշխարհաց տիրեն, եւ ըս իւրեանց օրինացն զամենեսեան կառավարեն խաղաղութեամբ։ Նաեւ Թէ ըստ որում` յորոց գտեալ շնորհս Օրբէլեանց` զօրանան յոյժ:

.

իսկ յետ մետասան ամի զարթոյց տէր յարեւելից զազգն նետողաց, որ ուղալք կոչէին. եւ ըսա գեղջկացն Թաթարք, որ ՛ի Զին եւ ի յաչին աշխարհէ` անդր քան զաաստան • անաստուած- ք՝ եւ անօրենը: Րայց բնութեամբ օրինացն զարդա րեցեալք • ատեցօղք աղտեղի գիջութեանց, ե ամենայն վնասակար գործոց . արդարամիտք առ միմեանս միամիտք եւ Հնազանդք առաջնորդաց իւրեանց • իրաւարարք՝ եւ իրաւադատք: Իսկ բա րուք աղքատք, եւ ընչաքաղցք • նեղիչք՝ եեւ կեղեքիչք մարդկան: Պատկերով յոյժ գեղեցիկք՝ եւ լերկք ըստ կանացի դիմաց: ւ ծանօթք րիստոսեան Հաատին, եւ յոյժ սիրօղք փրիստոնէից : աղեղունս կորովիք` եւ յամՈնա պատերազմունս յոյժ Հնարաւորք: Րայց յետոյ թողին զբնական բարս իւրե անց. եւ ելին ի Հայրենի սահմանն՝ զոր ունէին, մտին ընդ լահմէտի օրինօքն , եւ ուսան զամենայն պղծութիւնս եւ անկարգութիւնս, եւ անառակ կեանս վարէին: չա բաժանեցեալ սոցա յերիս առաջս` գնաց մինն ընդ արեւելից Հիւսիսով յաշ

CHAPITRE VI.

De l'invasion des Tatars, célèbres par leur habileté à tirer de l'arc. Détails sur leur origine. Combien de royaumes tombèrent en leur pouvoir, cominent ils s'en emparèrent, et comment, d'après leurs lois, ils les gouvernèrent tous avec tranquillité. Les Orpélians prennent avec leur secours un très-grand accroissement.

CEPENDANT onze années après (1), le Seigneur fit sortir des régions orientales la nation des archers, qu'on appelle Moughal et vulgairement (2) Thathar. Ces peuples venoient du pays de Tchin et de Matchin, situé au-delà du Khatai [Khathasdan]; ils n'avoient ni dieux, ni lois. Malgré cela ils étoient naturellement attachés à la justice; ils haïssoient les plaisirs honteux et toutes les actions nuisibles; ils se conduisoient avec la plus grande équité les uns à l'égard des autres; ils étoient entièrement soumis à leurs chefs; enfin ils étoient équitables et intègres dans leurs jugemens. Cependant, comme ils étoient extrêmement pauvres et qu'ils aimoient les richesses, ils furent les oppresseurs et les spoliateurs des autres hommes. Ils étoient aussi distingués par la grande beauté de leur visage, qui, comme celui des femmes, étoit entièrement dépourvu de poils (3). Ils avoient connoissance du christianisme et ils aimoient beaucoup les chrétiens. Ils étoient aussi fort habiles à tirer de l'arc et très-expérimentés dans tous les genres de combats. Par la suite des temps, ils abandonnèrent leurs mœurs primitives, quittèrent les usages de leurs pères, embrassèrent la loi de Mahomet [Mahmed], commirent toute

խարհն Խազրաց` Սուտաղաց՝ Րռուսաց, եւ Ձեգեղաց, նաեւ ուլղարաց, տիրեցին զսահմանս նոցա՝ մնչ ի յԱլամանաց եւ Հունդարաց՝ որք են ֆռանգ, որոց գլխաւորն անուն աթու ղան : Իսկ միւս կողմն գնաց առ Հնդկաստանօք, որք տիրեցին մեծ- մասին Հնդկաց, եւ Հնազանդեցուցին ուղուրս եւ Ուղուզս, եւ զրազմիկս, եւ զ| ելե միկս : ռին նաեւ զելամալեխ, զՐէշպալեխ եւ զաՌնայն կողմանմն ղայնոսիկ. որոց գլխաւորն էր՝ Հօգաթաղանն: Իսկ Ռւս կողմն եկին ընդ աշխարհս, անցեալ ընդ մեծ գետն ) ահան եւ ընդ ջուրն՝ զոր ինքեանք Ամումօրան կոչեն. եւ պտուտկեալ փո թորկեալ Հասին յաշխարհս մեր, եւ առ Հասարակ տիրեալ՝ Հնազանդեցուցին զաՈնայն տիեզերս կո խեցին՝ կործանեցին զամնան թագաւորութիւնս : Օի առն զխորասան, եւ կործանեցին զմայրա քաղաքս նոցա՝ զալէ, զ*րէ, զավը, վեշալուր, զՏումն եւ զԴամղան: ռին նա եւ զԽուժաստան, ղ օռաստան, զՊարսկաստան , զչուրդըստան եւ զիյասստան: ռին եւ ես լիարպէքիր, զո րեստան , զ( ուշտար , զչրման , զՐաղդատ եւ զասրա , մինչ ՛ի Հորմուզ քաղաքն, եւ ի ծով Հնդկաց : ռին այլ ես զտրպատական , զեռան, զՀայաստան, զվիրս եւ զՀոռոմս մինչեւ յԱնկիւ րիա, եւ 'ի գանգրա(25), եւ ՚ի մուտնիս (26) եւ զկի լիկիա, մնչ ի ծովն Ովկիանու եւ Պոնտոսի՝ բաղաքն Տրապիզծն: Առին նաւս զտումն ( ամայ, զՈւրհայ եւ զառան մինչ ՚ի Համ եւ ՚ի Համայ (30) : Րայց զառաջինն եկին յաշխարհս, օրման, Դաղատախ, ոլամն, սաÓուն, եւ Ղատաղամն. եւ առին զաշխարհս յամի տեառն, ռմզ: ւ յետոյ

եւ

sorte d'abominations et d'infamies, ne mettant plus aucun frein à leurs passions déréglées. Les Mongols avoient divisé leurs forces en trois corps (4) : le premier, qui étoit sous les ordres de Batou-khan (5) [Pathoughan], marcha vers le nordest (6); il soumit les Khazars (7), les Soudagh (8), les Russes (9), les Circassiens (10) et les Bulgares (11), et s'empara de toutes leurs provinces, jusqu'à l'Allemagne et la Hongrie, pays qui sont habités par des Francs (12). Le second corps, sous le commandement d'Hogata - khan (13), 's'avança vers l'Inde (14), et soumit une grande partie de ce pays; asservit les Oughours (15), les Oughouz (16), les Khrazmigs (17) et les Kélémigs (18); puis s'empara d'Alamalekh, de Beschbalekh (19) et de tous les pays qui en dépendent. Le troisième corps vint vers la partie du monde que nous habitons; pour cela il passa le fleuve Djihoun [Dehahan] et celui que les Mongols appellent Amoumoran (20); ils se répandirent comme un torrent impétueux, et parvinrent jusqu'à notre pays, qu'ils soumirent entièrement à leur puissance; ils détruisirent et renversèrent tous les royaumes. Ils firent la conquête du Khorasan, dont ils dévastèrent les métropoles, Balkh, Reï, Mérou, Nischapour, Tous et Daméghan (21); conquirent le Khouzistan, le Louristan, le Farsistan, le Kourdistan, l'Arabie, le Diarbekr, l'Assyrie, la ville de Souster, le Kerman, Baghdad, Basrah, et le pays qui s'étend jusqu'à Hormouz et à la mer des Indes (22). Ils prirent encore l'Aderbadagan, l'Arhan, l'Arménie, la Géorgie (23), le pays de Roum (24) jusqu'à Angoura, Gangra et Smyrne, la Cilicie (27), et tout le pays entre la mer Méditerranée, celle de Pont et la ville de Trébizonde (28). Ils joignirent à ces conquêtes la Syrie (29), Édesse, Harran et toutes ·les places jusqu'à Hams et Hama. Les premiers généraux qui vinrent dans ces pays, furent Tchorman, Tchaghadaï, Arslan,