Images de page
PDF
ePub

ᾅδου ἀφικέσθαι, πάντων ἔσχατον κακῶν ἐστίν. Εἰ δὲ βούλει, σοὶ ἐγὼ, ὡς τοῦτο οὕτως ἔχει, ἐθέλω λόγον λέξαι. Ακουε δή, φασί, μάλα καλοῦ λόγου, ὃν σὺ μὲν ἡγήσῃ μῦθον, ὡς ἐγώ οἶμαι, ἐγὼ δὲ λόγον· ὡς ἀληθῆ γὰρ ὄντα σα λέξω ἃ μέλλω λέγειν.

Ὥσπερ γὰρ Όμηρος λέγει, διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺς καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸς παρέλαβον. Ἦν οὖν νόμος ὅδε περὶ ἀνθρώπων ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἀεὶ καὶ νῦν ἔτι ἐστὶν ἐν θεοῖς, τῶν ἀνθρώ πων τὸν μὲν δικαίως τὸν βίον διελθόντα καὶ ὁσίως, ἐπει δὰν τελευτήσῃ, εἰς μακάρων νήσους ἀπιόντα, οἰκεῖν ἐν πάσῃ εὐδαιμονίᾳ ἐκτὸς κακῶν· τὸν δὲ ἀδίκως καὶ ἀθέως, εἰς τὸ τῆς τίσεώς τε καὶ δίκης δεσμωτήριον, ὃ δὲ Τάρταρον καλοῦσιν, ἰέναι. Τούτων δὲ δικασταὶ ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἔτι νεωστὶ τοῦ Διὸς τὴν ἀρχὴν ἔχοντος, ζῶντες ἦσαν ζώντων, ἐκείνῃ ἡμέρᾳ δικάζοντες, ᾗ μέλλοιεν τελευτῶν. Κακῶς οὖν αἱ δίκαι ἐκρίνοντο · ὅ τε οὖν Πλούτων καὶ οἱ ἐπιμεληταὶ, ἐκ μακάρων νήσων ἰόντες, ἔλεγον πρὸς τὸν Δία, ὅτι φοιτῷέν σφιν ἄνθρωποι ἑκατέρωσε ἀνάξιοι. Εἶπεν οὖν ὁ Ζεύς· Ἀλλ ̓ ἐγώ, ἔφη, παύσω τοῦτο γιγνόμενον. Νῦν μὲν γὰρ κακῶς αἱ δίκαι δικάζονται· ἀμπεχόμενοι γὰρ, ἔφη, οἱ κρινόμενοι κρίνονται· ζῶντες γὰρ κρίνονται. Πολλοὶ οὖν, ὦ δ ̓ ὅς, ψυχὰς πονηρὰς ἔχοντες, ἡμφιεσμέ νοι εἰσὶ σώματά τε καλὰ, καὶ γένη, καὶ πλούτους· καὶ, ἐπειδὰν ἡ κρίσις ᾖ, ἔρχονται αὐτοῖς πολλοὶ μάρτυρες, μαρτυρήσοντες ὡς δικαίως βεβιώκασιν. Οἱ οὖν δικασταὶ ὑπό τε τούτων ἐκπλήττονται, καὶ ἅμα καὶ αὐτοὶ ἀμπεχό μενοι δικάζουσι, πρὸ τῆς ψυχῆς τῆς αὑτῶν ὀφθαλμοὺς καὶ ὦτα καὶ ὅλον τὸ σῶμα προκεκαλυμμένοι. Ταῦτα δὴ αὐτοῖς

l'autre vie avec une âme pleine de crimes. Je veux vous conter les destinés de l'homme. Ecoutez: peut-être croirez-vous entendre une fable; et moi je crois vous dire une vérité.

Les trois fils de Saturne, comme l'ont répété les récits d'Homère, se partagèrent l'héritage du monde, Alors, par une loi de la terre, 'qui n'est plus que la loi du ciel, l'homme d'une vie juste et sainte allait en mourant dans les îles Fortunées, où, loin de tous les maux, il trouvait tous les biens; tandis que l'homme injuste et sacrilège était enfermé dans le Tartare, prison d'expiation et de vengeance. Sous l'empire de Saturne et dans les premiers temps de Jupiter, des juges vivans prononçaient sur le sort des vivans, le jour où ils devaient mourir. Aussi, les arrêts étaient mal rendus ; et Pluton et ses ministres vinrent se plaindre au roi suprême qu'on décernât quelquefois sans justice le bonheur ou les tourmens. Je saurai, le Dieu, mettre un terme à ces erreurs : il y a tant de fausses sentences, parce qu'on juge les hommes avec leur enveloppe terrestre, et lorsqu'ils vivent encore. Plusieurs, sous les plus beaux dehors, cachent une âme dépravée; leur naissance, leurs ríchesses éblouissent; et ils se font suivre au lieu fatal par un long cortège de témoins, défenseurs mercenaires de leurs vertus. Les juges peuvent donc être abusés, puisqu'ils sont vivans eux-mêmes, et que les yeux, les oreilles, le voile du corps offusquent la lumière de leur âme. Ainsi un double rempart s'élève

dit

πάντα ἐπίπροσθεν γίγνεται, καὶ τὰ αὑτῶν ἀμφιέσματα, καὶ τὰ τῶν κρινομένων. Πρῶτον μὲν οὖν, ἔφη, παυστέον ἐστὶ προειδότας αὐτοὺς τὸν θάνατον· νῦν γὰρ προἴσασι· τοῦτο μὲν οὖν καὶ δὴ εἴρηται τῷ Προμηθεῖ, ὅπως ἂν παύσῃ αὐτὸ αὐτῶν. Ἔπειτα γυμνοὺς κριτέον ἁπάντων τούτων· τεθνεῶτας γὰρ δεῖ κρίνεσθαι. Καὶ τὸν κριτὴν δεῖ γυμνὸν είναι, τεθνεῶτα, αὐτῇ τῇ ψυχῇ αὐτὴν τὴν ψυχὴν θεω ροῦντα ἐξαίφνης ἀποθανόντος ἑκάστου· ἔρημον πάντων τῶν ξυγγενῶν, καταλιπόντα ἐπὶ τῆς γῆς πάντα ἐκεῖνον τὸν κόσμον, ἵνα δικαία ἡ κρίσις ᾖ. Ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα ἐγνωκώς πρότερος ἢ ὑμεῖς, ἐποιησάμην δικαστὰς υἱεῖς ἐμαυτοῦ· δύο μὲν ἐκ τῆς ̓Ασίας, Μίνω τε καὶ Ῥαδάμανθυν· ἕνα δὲ ἐκ τῆς Εὐρώπης, Αἰακόν. Οὗτοι οὖν ἐπειδὰν τελευτήσωσι, δικάσουσιν ἐν τῷ λειμῶνι, ἐν τῇ τριόδῳ, ἐξ ἧς φέρετον τὼ ὁδὼ, ἡ μὲν εἰς μακάρων νήσους, ἡ δ ̓ εἰς Τάρταρον. Καὶ τοὺς μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας Ραδάμανθυς κρινεῖ· τοὺς δ ̓ ἐκ τῆς Εὐρώπης, Αιακός· Μίνῳ δὲ πρεσβεῖα δέ δώσω ἐπιδιακρίνειν, ἐὰν ἢ ἀποῤῥητόν τι τῷ ἑτέρῳ, ἵνα ὡς δικαιοτάτη ἡ κρίσις ἢ περὶ τῆς πορείας τοῖς ἀνθρώποις.

Ταῦτ ̓ ἐστὶν, ἃ ἐγὼ ἀκηκοώς πιστεύω ἀληθῆ εἶναι· καὶ ἐκ τούτων τῶν λόγων τοιόνδε τι λογίζομαι ξυμβαίνειν. Ὁ θάνατος τυγχάνει ὤν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, οὐδὲν ἄλλο, ἡ δυοῖν πραγμάτοιν διάλυσις, τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, ἀπ ̓ ἀλλήλοιν. Ἐπειδὰν δὲ διαλυθῆτον ἄρα ἀπ ̓ ἀλλήλοιν, οὐ πολὺ ἧττον ἑκάτερον αὐτοῖν ἔχει τὴν ἕξιν τὴν αὑτοῦ, ἦν περ καὶ ὅτε ἔζη ὁ ἄνθρωπος· τό τε σῶμα, τὴν φύσιν τὴν αὑτοῦ, καὶ τὰ θεραπεύματα καὶ τὰ παθήματα, ἔνδηλα πάντα· οἷον, εἴ τινος μέγα ἦν τὸ σῶμα φύσει ἢ τροφῇ ἢ ἀμφοτέρᾳ ζῶντος, τούτου καὶ, ἐπειδὰν ἀποθάνῃ, ὁ νεκρὸς

[ocr errors]

entre le tribunal et ceux qu'il juge. Commençons par ôter aux hommes la prescience de leur mort; car ils l'ont aujourd'hui: mais Prométhée a reçu l'ordre de les en priver. Ensuite, qu'on ne juge que leur âme, qu'on les juge dans une autre vie. Le tribunal luimême, composé d'êtres incorporels, dont les âmes libres et pures examineront d'autres âmes, ne prononcera sur les hommes qu'après leur mort inattendue: sans illusion, sans cortège, sans tout ce vain appareil de la terre, ils seront mieux jugés. Instruit de ce mal avant vous, j'avais déjà nommé trois de mes fils, Minos et Rhadamanhe d'Asie, et l'Européen Æacus, pour être les juges des âmes. Ils vont mourir, et ils rendront leurs arrêts dans la prairie, au lieu même où se rencontrent le chemin des îles Fortunées et celui du Tartare. Rhadamanthe jugera l'Asie, Eacus l'Europe, et je chargerai Minos de revoir les causes indécises: nous saurons enfin sans erreur par quelle route l'âme de chaque mortel doit continuer son voyage..

Ce discours est venu jusqu'à nous, et j'y crois; mais voici maintenant comment je raisonne. La mort n'est que la séparation du corps et de l'âme. Or, quand ils se séparent, ils sont à peu près l'un et l'autre ce qu'ils étaient pendant la vie. Le corps, par exemple, conserve en mourant les dons qu'il tint du hasard, les fruits de ses soins, les traces de ses douleurs ; et l'homme à qui la nature, l'exercice ou tous deux ensemble ont fait une grande taille, est encore grand dans le tombeau. La mort ne change PENSÉES DE PLATON.

10

μέγας· καὶ εἰ παχύς, παχὺς καὶ ἀποθανόντος· καὶ τἆλλα οὕτως. Καὶ εἰ αὖ ἐπετήδευε κομᾷν, κομήτης τούτου καὶ ὁ νεκρός· μαστιγίας αὖ εἴ τις ἦν, καὶ ἴχνη εἶχε τῶν πλη γῶν οὐλὰς ἐν τῷ σώματι ἢ ὑπὸ μαστίγων ἢ ἄλλων τραυ μάτων ζῶν, καὶ τεθνεῶτος τὸ σῶμά ἐστιν ἰδεῖν ταῦτα ἔχον· κατεαγότα εἴ του ἦν μέρη, ἢ διεστραμμένα ζῶντος, καὶ τεθνεῶτος ταῦτα ἔνδηλα· ἑνὶ δὲ λόγῳ, οἷος εἶναι παρεσκεύαστο τὸ σῶμα ζῶν, ἔνδηλα ταῦτα καὶ τελευτή σαντος ἦν πάντα, ἢ τὰ πολλὰ, ἐπί τινα χρόνον. Ταυτὸν δή μοι δοκεῖ τοῦτ ̓ ἄρα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν εἶναι· ἔνδηλα πάντα ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἐπειδὰν γυμνωθῇ τοῦ σώματος, τά τε τῆς φύσεως, καὶ τὰ παθήματα, ἃ διὰ τὴν ἐπιτήδευσιν ἑκάστου πράγματος ἔσχεν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ ἄνθρωπος.

Ἐπειδὰν οὖν ἀφίκωνται παρὰ τὸν δικαστὴν, οἱ μὲν ἐκ τῆς ̓Ασίας παρὰ τὸν Ραδάμανθυν, ὁ Ραδάμανθυς, ἐκεί νους ἐπιστήσας, θεᾶται ἑκάστου τὴν ψυχὴν, οὐκ εἰδὼς ὅτου ἐστίν· ἀλλὰ πολλάκις τοῦ μεγάλου βασιλέως ἐπιλα βόμενος, ἢ ἄλλου ὁτονοῦν βασιλέως ἢ δυνάστου, κατεῖ δεν οὐδὲν ὑγιὲς ὂν τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ διαμεμαστιγωμένην καὶ οὐλῶν μεστὴν ὑπὸ ἐπιορκιῶν καὶ ἀδικίας, ἃ ἑκάστῳ ἡ πρᾶξις αὐτοῦ ἐξωμόρξατο εἰς τὴν ψυχὴν, καὶ πάντα σκολιὰ ὑπὸ ψεύδους καὶ ἀλαζονείας, καὶ οὐδὲν εὐθὺ διὰ τὸ ἄνευ ἀληθείας τετράφθαι· καὶ ὑπὸ ἐξουσίας καὶ τρυφῆς καὶ ὕβρεως καὶ ἀκρασίας τῶν πράξεων, ἀξυμμετρίας τε καὶ αἰσχρότητος γέμουσαν τὴν ψυχὴν εἶδεν· ἰδὼν δὲ, ἀτί μως ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆς φρουρᾶς, οἱ μέλλει έλ θοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη.

Προσήκει δὲ παντὶ τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ ̓ ἄλλου ὀρθῶς τιμωρουμένῳ, ἢ βελτίονι γίγνεσθαι καὶ ὀνίνασθαι,

[ocr errors]
« PrécédentContinuer »